در زمینه تأمین مالی پویا، بهبود مداوم عملکرد برای اغلب بانک­ها، به­منظور تقویت رقابت یک موضوع حیاتی است. نظارت و بهبود عملکرد پس از تأمین مالی باعث افزایش یک پیچیدگی وظیفه شده است. یک سیستم مدیریت عملکرد پیچیده شامل بسیاری فرآینددهی و بازخورد است. این فرآیندها در اغلب خروجی های ارتباطات، نظارت، گزارش های سنجش، تعیین هدفها، برنامه مدیریتی، مثل شناسایی، مقیاس که برای تهیه سازی عملکرد تأمین مالی قطعی هستند. سیستم اطلاعاتی KPI خروجی های سیستم بر شاخص های کلیدی عملکرد، وظیفه عملیات اندازه­گیری و نظارت را انجام می دهند. (باقری، 1387، ص14)

شیوه تأمینجمالی برای شرکتها حیاتی است تا اثربخشی و سنجش عملکرد و کارایی را بهبود دهند. تصمیم گیرندگان در تأمین مالی معمولاً بر توسعه دادن ماتریس اندازه گیری برای ارزیابی عملکرد متمرکز می شوند. (رازانی، 1388) شرکت­ها برای اجرای پروژه های سرمایه­گذاری سودآور در دسترس، تسویه بدهی­های موعد رسیده، افزایش سرمایه در گردش و پرداخت سود به سهامداران به منابع مالی متعددی دسترسی دارند. این منابع، وجوه نقد حاصل از فعالیت­های عملیاتی و فروش دارایی­ها (به­عنوان منابع درون سازمانی تأمین مالی)، استقراض وام بانکی، انتشار اوراق مشارکت و انتشار سهام جدید (بعنوان منابع برون سازمانی تأمین مالی) را شامل می­شوند. (خضرا، 1385، ص22)

توانایی شرکت­ها در تعیین منابع مالی مناسب و تصمیم­گیری صحیح در این خصوص از عوامل اصلی موفقیت شرکت به شمار می­رود. مهمترین هدفی که مدیریت در زمان انتخاب روش تأمین مالی باید توجه کند، افزایش ثروت سهام­داران می­باشد. یعنی با در نظر گرفتن هزینه هر یک از منابع مختلف تأمین مالی و آثار آن بر روی بازده و ریسک شرکت منابعی را انتخاب کند که باعث به حداقل رساندن هزینه­های تأمین مالی گردد. ترکیب مناسب منابع تأمین مالی با خصوصیاتی همچون هزینه سرمایه اندك و نرخ بازده بیشتر همراه است. (عبدالباقی، 1386، ص 47)

 بررسی مطالعات پیشین نشان می­دهد اکثر مطالعات روش­های تأمین مالی و تاثیرآن بر بازده روی مواردی چون ارتباط بین گزینش منابع تأمین مالی و بازده شرکتها، ارجحیت منابع برون سازمانی تأمین مالی به منابع درون سازمانی و یا برعکس، رسیدن به یک ساختار مطلوب سرمایه و ارتباط بین ساختار سرمایه و ریسک تأکید داشته­اند. (رمضانی، 1385، ص 121). با توجه به توضیحات ارائه شده و با توجه به اینکه از جمله کاربردی ترین منابع برون سازمانی تأمین مالی، وام بانکی و افزایش سرمایه است و از طرفی واکنش بازار سهام نسبت به درج هر نوع اطلاعات اساسی در نماد تغییرات قیمت و بازده سهام متجلی می شود، هدف اساسی که محقق در این تحقیق به دنبال آن است، این است که آیا روش­های مختلف تأمین مالی بر بهبود عملکرد بانک تأثیر دارد؟

1-2 بیان مسئله

مؤسسات و بنگاههای اقتصادی بویژه بانک­ها، برای ادامه­ی حیات و فعالیتهای خود و همچنین توسعه­ی فعالیتها، به سرمایه های کلان نیاز دارند. همچنین، این مؤسسات و بنگاه های اقتصادی برای تأمین سرمایه­ی مورد نیاز خود وابستگی شدیدی به بازارهای مالی دارند. نقش این بازارها در اختیار گذاشتن سرمایه­های لازم برای مؤسسات و بانک­ها است. یکی از نکات اساسی مورد توجه مدیران مالی بنگاه­های اقتصادی، روشها و میزان تامین مالی است. (آیدوگانالاتی، 2010، ص 8)

وجوه نقد از منابع مهم و حیاتی هر واحد اقتصادی است و پیش بینی وجوه نقد برای دوره های آتی، از مهم ترین ضروریت­های مدیریت واحدهای اقتصادی است. سرمایه گذاران، اعتباردهندگان و سایر استفاده کنندگان اطلاعات حسابداری برای اتخاذ تصمیم­های مالی و سرمایه گذاری، نیازمند اطلاعات مربوط به جریان­های نقدی هستند. بخش عمده و مستمر وجوه نقد واحدهای تجاری را وجوه نقد عملیاتی تشکیل می دهد. (میر محرابی، 1388، ص 10)

از آنجاكه یكی از وظایف اصلی مدیران، بالا بردن جریان نقدینگی می­باشد، تأثیر روشهای تأمین مالی و نحوه مصرف عواید حاصل از این روش­ها بر جریان نقدی، برای آنان از اهمیت بسزایی برخوردار است. همچنین، روش تأمین مالی ممكن است با سود هر سهم، ریسك مالی و درصد مالكیت سهامداران رابطه داشته باشد. (دولت آبادی،1389، ص 87)

اهمیت وجوه نقد برای استفاده كنندگان به انتشار هیأت تدوین استانداردهای حسابداری مالی آمریكا، تحت عنوان صورت جریان وجوه نقد در سال 1987 منجر شد. صورت جریان وجوه نقد می­تواند اطلاعات مهمی درباره مقادیر، دلایل و فواصل زمانی میان سود و دریافت و پرداخت وجه نقد فراهم سازد. طبق استاندارد هیأت تدوین استانداردهای حسابداری مالی آمریكا، صورت جریان وجوه نقد باید وجوه نقد ورودی و خروجی واحدهای مالی را در پنج بخش شامل فعالیتهای سرمایه گذاری، فعالیتهای عملیاتی، مالیات بر درآمد، بازده سرمایه گذاری­ها و سود پرداختی بابت تأمین مالی، فعالیتهای تأمین مالی ارائه كند. (بارث و همکاران، 2008، ص 62)

روش های تامین مالی یکی از اصلی ترین حوزه های تصمیم گیری مدیران بانك­ها در راستای افزایش جریان نقدینگی بشمار می­رود. رشد و ادامه فعالیت بانك ها نیازمند منابع مالی است که تامین این منابع معمولاً با محدودیت همراه است . (کوهن و توماس، 2006، ص 12)

ایجاد و توسعه روز افزون بنگاه های اقتصادی نیازمند تامین منابع مالی قابل ملاحظه است که اغلب از عهده موسسین خارج می باشد. بازار سرمایه برای بانك ها این امکان را فراهم می آورد که منابع مالی مورد نیاز خود را از طریق عرضه اوراق بهادار تامین نمایند. بعبارت دیگر بازار سرمایه به صورت مسیری جهت انتقال منابع از پس انداز کنندگان به مصرف کنندگان منابع مالی عمل می­نماید و ازطریق فراهم آوردن سرمایه مورد نیاز بنگاه های اقتصادی و تخصیص بهینه منابع، نقش عمده­ای در اقتصاد کشورها ایفا می­کند. مدیران با استفاده از منابع به دست آمده در جهت بقاء و رشد سازمان خود تلاش میکنند. این درحالی است که شرایط رقابتی شدید، بحران های مالی، اقتصادی، سیاسی و الزامات مالکیتی و قانونی، بانكها را بر آن داشته تا منابع بیشتری را خواستار شده وگاه منابع حاصل از نتایج عملیات واحد اقتصادی را نیز که متعلق به مالکان است، درون واحد اقتصادی مجدداً سرمایه گذاری نمایند. (رحمانی، 1385، ص 26)

مفهوم عملکرد، با کارایی و اثربخشی تعریف شده است، چون اثربخشی بیانگر میزان دستیابی به اهداف است و کارایی به این موضوع اشاره دارد که منابع از نظر اقتصادی، چگونه برای کسب هدف بکار رفته­اند و می­توان آنها را دو بعد مهم عملکرد دانست. یعنی هم علل داخلی

 

 (کارایی)و هم علل خارجی( اثربخشی) برای بخش­های خاص عملکرد، می­توانند وجود داشته باشند و از اینرو، عملکرد تابعی از کارایی و اثربخشی فعالیتهای صورت گرفته است. (کراس و همکاران، 2009، ص27) چارچوب متداول برای روش­های مختلف تامین مالی معمولاً عبارتند از: استقراض، جریان نقدینگی، استفاده از سهام رایج . (کوهن و توماس، 2006، ص 3)

طبق مدل براور(2008) بهبود عملکرد بانکها شامل مؤلفه­های مدیریت ریسک، بهینه گزینی، تجهیز منابع پولی، شاخص های CAMEL می باشد .

بانک ها تا زمانی که برای بقا تلاش می‌کنند و خود را نیازمند حضور در عرصه ملی و جهانی می‌‌دانند، باید اصل بهبود مستمر را سرلوحه فعالیت خود قرار می‌دهند. این اصل حاصل نمی‌شود، مگراینکه زمینه دستیابی به آن با بهبود مدیریت عملکرد امکان‌پذیر ‌شود. این بهبود را می­توان با گرفتن بازخور لازم از محیط درونی و پیرامونی و تجزیه و تحلیل نقاط قوت و ضعف و فرصتها و تهدیدها، مسئولیت‌پذیری و جلب رضایت مشتری با ایجاد و بکارگیری سیستم ارزیابی عملکرد با الگوی مناسب، ایجاد کرد. روش­های مختلف تأمین مالی به انعطاف‌پذیری برنامه‌ها و اهداف و ماموریت‌ سازمانها در محیط پویای امروزین کمک قابل توجه می‌نماید. ارزیابی و اندازه‌گیری عملکرد و توسعه آن به فرهنگ‌سازی و ارتقاء فرهنگ سازمانی نیز نیاز دارد. (بیگلر، 1384، ص25)

متأسفانه در ایران به دلیل توسعه نیافتگی بازارهای مالی از یکسو و فقدان بستر مناسب نهادی و قانونی لازم در این حوزه، بانك­ها تا کنون قادر به بهره گیری مناسب از امکانات بهینه روش­های تأمین مالی نبوده اند. بنابراین اگر مخارج سرمایه گذاری با ارزش فعلی خالص مثبت بیش از جریانات نقدی داخلی باشد، بانك ممكن است سرمایه گذاری­ها را بدلیل اجتناب از انتشار اوراق بهادار پرریسك برای تامین مالی كنار بگذارد. (بونن و همکاران، 2008، ص13)

رشد سریع بانكها به همراه واگذاری برخی از وام­ها به بانك­ها، موجب افزایش شدید نیازهای مالی بانكها شده است. بانك­ها بخشی از این نیاز را از طریق مالیات­های محلّی، وجوه انتقالی از بانك مرکزی و دیگر منابع درآمدی شان برآورده می­کنند. اما این منابع درآمدی نمی­تواند تمام نیازهای سرمایه گذاری را پوشش دهند. از این رو بررسی رابطه تأمین مالی با جریان نقدینگی بانكها ضروری بنظر می­رسد. (رحمانی، 1385، ص140)

بنابراین، در این پژوهش این سوال مهم مطرح می­گردد كه آیا روش­های تأمین مالی بر بهبود عملکرد شعب منتخب بانك قوامین استان مركزی تأثیرگذار است؟ و کدام روش تأمین مالی بیشترین تأثیر را در عملکرد کارکنان شعب منتخب بانك قوامین استان مركزی دارد؟

1-3 ضرورت واهمیت تحقیق

اهمیت تأمین مالی در رشد اقتصادی بانك همواره از مباحث كلیدی در اقتصاد توسعه است.  پژوهشهای انجام گرفته،مزایایی را برای تفكر استراتژیك و تعهد عمیق به فرایند قایل است،

1- سطوح مختلف مدیریت سازمان را در تعیین اهداف، هدایت و راهنمایی می كند.

2- شناسایی و پاسخگویی به موج تغییرات،فرصتهای جدیدوتهدیدات درحال ظهور راتسهیل می كند.

3- منطق مدیریت را در ارزیابی نیاز به سرمایه و نیروی كار تقویت می سازد.

مزایای فوق به سازمانها، توانایی آن را میبخشد كه بجای آنكه صرفاً پاسخگوی نیروهای رقابتی بوده و در مقابل شرایط متغیر حاكم برخود واكنش نشان دهند، خود برآنها تأثیر گذارند و این موضوعات ضرورتهای خاص انجام این پژوهش می باشد.

1-4 اهداف تحقیق

1-4-1 هدف کلی

– بررسی و شناسایی تأثیرگذاری روش­های تأمین مالی بر بهبود عملکرد در شعب منتخب بانك قوامین استان مركزی

1-4-2 اهداف جزئی

– تعیین تأثیر استقراض بر بهبود عملکرد شعب منتخب بانك قوامین استان مركزی

– تعیین تأثیر جریان نقدینگی بر بهبود عملکرد شعب منتخب بانك قوامین استان مركزی

– تعیین تأثیر استفاده از سهام رایج بر بهبود عملکرد شعب منتخب بانك قوامین استان مركزی

1-5 فرضیه های پژوهش

1-5-1 فرضیه اصلی

روش­های مختلف تأمین مالی بر بهبود عملکرد شعب منتخب بانك قوامین استان مركزی تأثیرگذار است.

1-5-2 فرضیه های فرعی

– استقراض بر بهبود عملکرد شعب منتخب بانك قوامین استان مركزی، تأثیرگذار است.

– جریان نقدینگی بر بهبود عملکرد شعب منتخب بانك قوامین استان مركزی، تأثیرگذار است.

– استفاده از سهام رایج بر بهبود عملکرد شعب منتخب بانك قوامین استان مركزی، تأثیرگذار است

1-6 تعاریف واژه ها و اصطلاحات

1-6-1 تعاریف نظری

1-6-1-1 تأمین مالی

تامین مالی یا فاینانس، یعنی تهیه منابع مالی و وجوه برای ادامه فعالیت شركت و ایجاد و راه اندازی طرح های توسعه و درآمدزای این واحدهای اقتصادی .تامین مالی عمدتا از طریق انتشار سهام، فروش اوراق قرضه و وام و اعتبار صورت می گیرد. (خضرا، 1385، ص17)

1-6-1-2 استقراض

استقراض بعنوان مهمترین درمد غیرمالیاتی دولتها در نظام مالی و بودجه بندی عمومی است که نقش بسیار مهمی را بعهده دارد. واژه استقراض، پدیده­ای است قدیمی که قدمت آن شاید ­به تاریخ زندگی اجتماعی بشر برگردد. استقراض به معنی استفاده از ظرفیت­های پس­انداز جامعه و به کار انداختن آن درججتأمین نیازهای مالی و یا در راه پیشرفت اقتصادی است. بعبارت دیگر کلیه وام­ها و قرضه­های دولتی از بانک مرکزی و بانک­ها و سازمانهای تجاری و مردم کشورها و همچنین وام­های دریافتی از کشورهای خارجی است. (ابراهیمی، 1386، ص25)

1-6-1-3 جریان نقدینگی

جریان نقدینگی در علم اقتصاد به ورود و خروج نقدینگی در یک تجارت، کسب و کار پروژه صنعتی و یا اقتصادی گفته می­شود. جریان نقدینگی معمولاً در یک دوره زمانی محدود محاسبه می­شود. باآنکه روش استاندارد محاسبات مربوط به هزینه و درآمد در یک سامانه حسابداری است.ولی مفاهیم حسابداری، اغلب نشاندهنده واقعیتهای اقتصادی آن سامانه نیستند.(تحویلداری، 1386، ص12)

1-6-1-4 استفاده از سهام رایج

در این روش تأمین مالی از طریق سرمایه (سهام)، سرمایه گار مالک شرکت می­شود. در ادامه به ضمن اینکه مخاطره تقسیم می­شود، درآمدهای بالقوه آن نیز تقسیم می­گردد. در واقع سهام رایج نشان برخی از منابع رایج تأمین سرمایه از طریق سهام اشاره می­شود. این واحد تجاری، حقوق مالی صاحب یا صاحبان یک واحد انتفاعی نسبت به دارایی­های واحد است که از جمع دارایی­های آن به مبلغ آن از طریق کسر جمع بدهی به دست می آید. (حسینی، 1388، ص35)

1-6-1-5 بهبود عملکرد

مفهوم عملکرد، با کارایی[1] و اثربخشی[2] تعریف شده است، چون اثربخشی بیانگر میزان دستیابی به اهداف است و كارایی به این موضوع اشاره دارد كه منابع از نظر اقتصادی، چگونه برای كسب هدف بکار رفته اند و می توان آنها را دو بعد مهم عملکرد دانست، یعنی هم علل داخلی (كارایی) و هم دلایل خارجی (اثربخشی) برای بخش های خاص عملکرد، می توانند وجود داشته باشند. از اینرو، عملکرد تابعی از كارایی و اثربخشی فعالیتهای صورت گرفته است. بانك­ها برای دستیابی به عملکرد بهتر، باید از شاخص­های پیشرو یا آینده­ نگر[3] استفاده کنند. شاخص­های پسرو یا گذشته نگر[4] تنها وقایع تاریخی را بیان می­کنند، در حالی که شاخص­های آینده نگر، باعث مهیا شدن شرایط برای پرورش عملکرد می­شوند. (آندریو[5]، 2007، ص48)

1-6-2 تعاریف عملیاتی

1-6-2-1 تأمین مالی

در این پژوهش شیوه های تأمین مالی بوسیله پرسشنامه محقق ساخته تأثیر روش های تأمین مالی بر بهبود عملکرد که توسط ردمن و همکاران در سال 2008 طراحی شده است و دارای 19 سؤال و 5 طیف كاملاً موافقم، موافقم، نه موافقم نه مخالفم، مخالفم، كاملاً مخالفم می باشد و همینطور شامل ابعاد استقراض، جریان نقدینگی، استفاده از سهام رایج است، اندازه گیری شده است.

1-6-2-2 استقراض

در پرسشنامه محقق ساخته تأثیر روش های مختلف تأمین مالی بر بهبود عملکرد بانک، سوالات 1 تا 14 این بعد را می سنجد.

1-6-2-3 جریان نقدینگی

در پرسشنامه محقق ساخته تأثیر روش های مختلف تأمین مالی بر بهبود عملکرد بانک، سوالات 15 تا 17 این بعد را می سنجد.

1-6-2-4 استفاده از سهام رایج

در پرسشنامه محقق ساخته تأثیر روش های مختلف تأمین مالی بر بهبود عملکرد بانک، سوالات 18 تا 19 این بعد را می سنجد.

1-6-2-5 بهبود عملکرد

منظور از بهبود عملکرد در این پژوهش بهبود عملکرد کارکنانی است که بعد از تأثیر روشهای مختلف تأمین مالی در شعب مختلف بانک قوامین در استان مرکزی تعیین میشود.

مدل­های تعالی سازمانی یا سرآمدی کسب و کار، به عنوان ابزار قوی برای سنجش میزان استقرار سیستم­ها در سازمان­های مختلف به کار گرفته می­شوند. با به کار گیری این مدل­ها، ضمن اینکه یک سازمان می­تواند میزان موفقیت خود را در اجرای برنامه­های بهبود در مقاطع زمانی مختلف مورد ارزشیابی قرار دهد، می­توان عملکرد خود را با سایر سازمان­ها به ویژه با بهترین آنها نیز مقایسه کند.

مدل­های سرآمدی(تعالی) کسب و کار، پاسخی است به این سوال که سازمان برتر چگونه سازمانی است، چه اهداف و مفاهیمی را دنبال می­کند و معیار­هایی که بر رفتار آن حاکم هستند، چیست؟ امروزه اکثر کشور­ها دنیا با تکیه بر این مدل­ها، جوایزی را در سطح ملی و منطقه­ای ایجاد کرده­اند که محرک سازمان­ها و کسب و کار­ها در تعالی، رشد و ثروت آفرینی است. جایزه دمینگ در ژاپن، جایزه بلدریج در ایالات متحده آمریکا و جایزه اروپایی کیفت که توسط بنیاد اروپایی مدیریت کیفیت ایجاد شده، و به مدل EFQM معروف است، در سه قطب اقتصادی بزرگ صده اخیر یعنی ژاپن، آمریکا و اروپا، اصلی ترین نمونه از این جوایز هستند. در بین این مدل­ها، مدل EFQM عمومیت و استقبال بیشتری در سطح جهان یافته است و الگویی برای بسیاری کشور­های دیگر در طراحی این جوایز بوده است.

قریب به یک دهه است که در شرکت­های ایرانی علاقه زیادی برای انجام ارزیابی، چه داخلی و چه بیرونی، بر اساس مدل EFQM مشاهده می­شود. جریانی که بسیاری از شرکت­ها را درگیر پروژه­هایی در این حوزه نموده و رمقی نسبی به صنعت توسعه نیافته مشاوره مدیریت در ایران بخشیده است. مدل تعالی سازمانی در شرایطی در ایران مطرح می­شود که در جهان بیش از 70 مدل سرآمدی ملی و 90 جایزه کیفیت وجود دارد که عموماً بهره گرفته از مدل­های EFQM و بالدریج بوده و به سوی یکدیگر همگرا شده­اند (نجمی; منوچهر; حسینی; سیروس, 1388).

در این تحقیق ابتدا مسئله مشروعیت وجودی نگارش موضوع بیان شد، سپس با تشریح لزوم توجه به ارزیابی عملکرد، فهرست وار بر مدل EFQM انجام شد و با توجه به هدف عملیاتی تحقیق یعنی ارزیابی تأثیر پیاده­سازی EFQM در شرکت بهره­وری نفت و گاز گچساران اقدام به بررسی، تجزیه و تحلیل استراتژیک و توضیح نتایج بدست آمده از طیق نرم افزار SPSS انجام می­شود.

در این فصل به بیان مسئله، ضرورت تحقیق، اهداف، چارچوب نظری، سوالات و فرضیات ، تعاریف متغیرها و قلمرو تحقیق پرداخته خواهد شد.

1-2) بیان مسئله

در آغاز قرن بیستم به نظر می­رسید که بازرسی محصولات و کسب اطمینان از کیفیت و انطباق ویژگی محصول با مشخصات مورد نظر برای پیروزی در عرصه رقابت کافی است. پس از جنگ جهانی دوم، توسعه نظام ها و روش­های پیچیده کنترل کیفیت، سطح متعالی و پیچیده­تری

 

 از ابزارهای مدیریتی را عرضه نمود، ولی به زودی افزایش رقابت در بازارها نشان داد که نیاز به ابزارهای کارآمدتری است که در پاسخ به این نیاز، نظام­های تضمین کیفیت و سپس مدیریت کیفیت و استانداردهای جهانی متناسب با آن پدیدار شد. مدیریت کیفیت فراگیر، مرحله پیشرفته­تری از تلاش­های بشری در این حوزه به شمار می­آید و پیچیده­ترین ابزاری است که از تکامل تلاش­های مختلف در حوزه مدیریت و ارتقاء بهره­وری به وجود آمده است ( نیلی و همکاران، 1382 ).

امروزه مدل­های تعالی سازمانی به عنوان چارچوبی برای ارزیابی عملکرد و سنجش میزان موفقیت سازمان­ها در استقرار سیستم­های نوین مدیریتی و مدیریت کیفیت فراگیر، کاربردهای روزافزونی پیدا کرده­اند. مدل­های تعالی سازمانی از یک سو چارچوبی برای ارزیابی و سنجش عملکرد و وضعیت امروز و شناسایی زمینه­های بهبود و تعالی سازمان است و از سوی دیگر نقشه و راهنمای عمل سازمان­ها برای پرداختن به تمامی عوامل مؤثر، یافتن نقاط قوت و زمینه­های بهبود می­باشد. این مدل­ها، امکان شناسایی بهترین و موفق­ترین تجارب را فراهم ساخته و راه­هایی مؤثر برای انتقال این تجارب و تسری آن­ها در سازمان­های دیگر را به وجود می­آورند. به این ترتیب بستر مناسب جهت ارتقای توان مدیریتی در سطح جامعه و کارآمدی عمومی تحقق می­یابد (میرشفیعی، 1382 ).

مدل EFQM مدل جامعی [از ابزار مدیریت کیفیت] است که موفقیت در دراز مدت را تضمین می­کند. این مدل ابزاری برای خودارزیابی در سازمان است. سازمان­ها با این ابزار می­توانند به طور مؤثری بین منابع تخصیص داده شده به آن و طرح­های تجاری خود تعادل ایجاد کنند. یافته­ها نشان می­دهند که این مدل در بخش خصوصی بیش از سازمان­های دولتی موفق بوده است (Asare, 2002).  

خودارزیابی بر مبنای مدل تعالی سازمان، یک بازنگری جامع، روش­مند و منظم از فعالیت­ها و دستاوردهای سازمان است. فرایند خودارزیابی، تشخیص صریح نقاط قوت و زمینه­های قابل بهبود را برای سازمان ممکن  می­سازد. روش­ها و ابزار  گوناگونی برای خودارزیابی در سازمان­ها وجود دارد که یکی از مهم­ترین آن­ها، مدل EFQM  است.

چند سالی است که در شرکتهای ایرانی علاقه وافری برای انجام ارزیابی داخلی و  بیرونی، بر اساس مدل EFQM مشاهده می‌شود. جریانی که بسیاری از شرکت­ها را درگیر پروژه‌هایی در این حوزه نموده و رمقی نسبی به وضعیت توسعه نیافته مشاوره مدیریت در ایران بخشیده است. این جریان، یادآور گذشته نه چندان دور است که استانداردهای سری ایزو 9000  وضعیتی مشابه داشتند. تجارب ناموفق پاره‌ای از سازمان­ها در استفاده کلیشه‌ای از این استانداردها، برخی را نگران این مسأله کرده است که مبادا اتفاقی مشابه برای پروژه‌های تعالی سازمانی رخ دهد و سرآمدی در هیاهوی مدگرایی از یاد برود. مدل EFQM سرآمدی را مدیریت ممتاز و برجسته سازمان تعریف می‌کند و پیشاپیش به پویندگان این راه هشدار می‌دهد که طی نمودن این مسیر حتی در مساعدترین شرایط، دشوار است و مگر جز این باید انتظار داشت که تمایز و برجستگی، دستاورد کوششی سخت و مداوم باشد به ویژه برای سازمان­های ایرانی که توسعه یافتگی و قرار گرفتن در کوران رقابت جهانی را که پا به بازارهای محلی ما هم گذاشته است به تازگی تجربه کنند. این یادآوری، نوید بخش سازمان­هایی است که منافع کوتاه مدت را در بهره­گیری از نام و شهرت مدل­های تعالی می‌جویند (شرکت هپکو، 1389).

ارزیابی عمومی دست اندرکاران مرتبط با سیستم­های مدیریت کیفیت در کشور ما، به دلایل مختلف، عدم دست­یابی کامل به اهداف این سیستم­ها را مطرح می­سازد. واقعیت این است وقتی از دیدگاه مردم یا مصرف­کنندگان نهایی محصولات و خدمات سازمان­ها نگاه می­کنیم، برداشت عمومی این است که این نظام­ها نتوانسته­اند نقش مناسب شأن خود را در کشور ما به طور جدی ایفا کنند. هر روز در رسانه­ها شاهد اخبار و گزارش­های مربوط به شرکت­هایی هستیم که گواهینامه­های استاندارد کیفیت را دریافت کرده­اند، اما هنوز مشکل نارضایتی مشتریان ناشی از کیفیت بد محصولات و خدمات پس از فروش آن، عدم رعایت زمان­های تحویل و مواردی از این قبیل وجود دارد. از دیدگاه داخلی نیز سازمان­ها هم­چنان از عدم رفتار سیستماتیک و فرایندگرا، ضایعات بالا و فقدان تداوم و تضمین سطح کیفیت رنج می­برند. کارکنان سازمان­ها نیز از عدم کارایی و اثربخشی این نظام­ها در توسعه منابع انسانی گلایه دارند و سایر گروه­های ذی­نفع سازمان­ها نیز انتقاداتی به عدم ایجاد تحول در جایگاه رقابتی و سودآوری شرکت­ها دارند ( شاه محمدی ، 1382 ).

برای آگاهی از میزان اثربخشی سیستم­های مدیریت کیفیت در ایران، میان 200 شرکت از دریافت کنندگان گواهی مدیریت کیفیت، پرسشنامه­ای توزیع شد که آمار به دست آمده تصدیقی بر ضعف نتایج حاصل شده از پیاده­سازی ابزار یاد شده است. این آمار نشان می­دهد که 12.7 درصد از نتایج استقرار سیستم کاملاً رضایت دارند، 16.7 درصد تقریباً اعلام رضایت کرده­اند، 50 درصد نه چندان مطلوب و 20.6 درصد هم صراحتاً اعلام کرده­اند که به نتابج مورد نظر دست نیافته­اند. میانگین این مساله نشان می دهد که میزان اثربخشی سیستم­های مدیریت کیفیت در ایران با احتساب ضریب خوش بینی فرد پرکننده پرسشنامه، می­تواند 29 درصد مثبت تلقی شود ( عارف کشفی، 1382 ).

هم­زمان با پیاده­سازی این مدل در سازما­ن­ها و صنایع ایران، شرکت ملی بهره­وری نفت و گاز گچساران نیز در سال 85-1384 اقدام به پیاده­سازی مدل EFQM نمود. با وجود حدود 7 سال از پایان این پروژه، شایسته است که با ارزیابی آن در جامعه­ی آماری یاد شده، میزان موفقیت یا شکست آن سنجیده شود تا معین شود که آیا ضعف رضایت از پیاده­سازی سیستم­های مدیریت کیفیت در جامعه­ی آماری یاد شده نیز وجود دارد یا نه؟

1-3) سؤالات تحقیق

سؤال اصلی تحقیق:

از نظر پاسخگویان تاثیر پیاده سازی مدل EFQM در جامعه مورد نظر چگونه است؟

سؤالات فرعی:

تاثیر پیاده سازی مدل EFQM در حوزه نتایج کلیدی عملکرد در شرکت نفت وگاز گچساران چگونه است؟

تاثیر پیاده سازی مدل EFQM در حوزه کارکنان در شرکت نفت وگاز گچساران چگونه است؟

تاثیر پیاده سازی مدل EFQM در حوزه مشتری در شرکت نفت وگاز گچساران چگونه است؟

تاثیر پیاده سازی مدل EFQM در حوزه نتایج جامعه در شرکت نفت وگاز گچساران چگونه است؟

تاثیر پیاده سازی مدل EFQM در حوزه فراییند­ها در شرکت نفت وگاز گچساران چگونه است؟

تاثیر پیاده سازی مدل EFQM در حوزه استراتژی و خط مشی در شرکت نفت وگاز گچساران چگونه است؟

تاثیر پیاده سازی مدل EFQM در حوزه کارکنان در شرکت نفت وگاز گچساران چگونه است؟

تاثیر پیاده سازی مدل EFQM در حوزه شرکای تجاری و منابع در شرکت نفت وگاز گچساران چگونه است؟

تاثیر پیاده سازی مدل EFQM در حوزه رهبری در شرکت نفت وگاز گچساران چگونه است؟

1-4) اهمیت و ضرورت تحقیق

با توجه به شرایط روز، نیاز­های متغیر مشتریان و تمام ذینفعان، تلاش رقبا برای حضور موفق و قوانین و مقررات جدید که به طور مستمر در حال دگرگونی هستند، نمی­تواند با اتکاء به روش­های سنتی حضوری موفق در صحنه رقابت ملی و بین المللی داشت، لذا ضرورت استفاده از الگو­هایی که بتواند ضمن ارزیابی وضعیت موجود سازمان­ها و تشخیص نقاط قوت و نواحی قابل بهبود، مبنای صحیحی جهت برنامه ریزی استراتژیک ایجاد نمایند، بیش از هر زمان دیگری احساس می­شود. در همین راستا مدل­های تعالی سازمانی به عنوان ابزاری قوی در پاسخگویی به این نیاز  سازمان­ها از موفقیت چشمگیری برخوردار بوده و توانسته تا حدودی زیاد در آسیب شناسی سازمانی و تعیین مسیر حرکت جهت دسترسی به تعالی منابع انسانی مورد استفاده قرار گیرند. افزایش رقابت در عرصه تولید و خدمات، سازمان­ها به شاخص­ها و الگو­هایی برای بررسی عملکرد خود نیاز پیدا کردند، بروز چنین نیازی و کارائی نداشتن سیستم­های اندازه گیری با عملکرد سنتی، خلق مدل­های جدید ارزیابی عملکرد در سطح سازمان­ها شد.

علم مدیریت بسیار زود  دریافت که سازمان­ها برای ورود و ماندن در عرصه رقابت که هر روز تنگتر می­شود باید خود را ارتقاع دهند و به تعالی برسند. تعالی سازمانی تبدیل به مدلی شده است که سازمان­های تجاری و خدمات رسانی اعم از دولتی یا غیر دولتی مجبور به ارتقای همه جانبه خود بر اساس آن هستند. بنگاه­هایی که هر چه زودتر با مدل­های مربوط به تعالی سازمانی دست نیابند، به حکم مطالعات و تجربیات جهانی، محکوم به حذف و فنا هستند. بنا بر این بر اساس قانون برنامه چهارم توسعه کشور، دولت موظف شده است، با تحلیل وضع موجود صنایع در طرح نوسازی تحلیل مطالعات راهبردی توسعه صنعتی، محاسبه شاخص­های بهره وری و فرایند جایزه ملی بهره­وری و تعالی سازمانی، پایگاه خوبی را برای شناخت واقعی نقاط قوت و ضعف صنایع ایران ایجاد کند (فیض اللهی, 1389).

تغییرات سریع سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در آستانه قرن بیست و یکم، تغییر نقش دولت­ها از تصدی گری مستقیم به نقش­های هدایتی و ارشادی، ترویج فرهنگ رقابت پذیری، وضع قوانین سخت گیرانه بر علیه انحصار طلبی و فعالیت­های ضد رقابتی، از عوامل اصلی در تلاش سازمان­ها برای حفظ برتری و حضور موفق در صحنه­های رقابت ملی و بین المللی می­باشد اما آنچه که بعنوان سوال چالش برانگیز مطرح می­باشد، این است که چگونه می­توان در این مسیر بی انتها بدون ارزیابی وضعیت موجود در شناخت نقاط قوت و حوزه­های قابل بهبود، برای رسیدن به نیروی انسانی توانمند، قدم گذاشت؟

در دنیای امروز مدیریت بدون استفاده از ابزارها و راهكارهای مناسب و متكی بر فناوری مدرن روز ، كاری بس دشوار می باشد . سیستم های مبتنی بر فن آوری اطلاعات كه در یكی دو دهة اخیر رشد چشمگیری را طی نموده اند ، از جمله ابزارهای مدیریت و برنامه ریزی می باشند كه حوزه‌های وسیعی را تحت پوشش خود قرار داده اند .

سیستم های برنامه ریزی منابع سازمان نمونه ای از این قبیل می باشند كه در چند سال اخیر در كشور ما مورد استقبال فراوان قرار گرفته و به عنوان راه حل معضلات و مشكلات سازمان ها و اصلاح روش‌های انجام كار از آن یاد می شود(حجازی ،1391).

نظام برنامه ریزی منابع سازمان(ERP)، عامل اصلی مدیریت موفق اطلاعات در سازمان ها است. اما استقرار بسیاری از نظام های (ERP)،  با شكست مواجه شده است . زیرا مدیران سازمان ها فكر می كنند كه صرفاً خرید نظام (ERP)،  كافی است . نظام برنامه ریزی منابع سازمان ، نظام های اطلاعاتی بسیار پیچیده ای هستند و عوامل بسیاری بر استقرار موفق آنها تأثیرمی گذارند . سازمان ها باید از مهمترین عوامل موثردر استقرار موفق  (ERP)، آگاه باشند وآنها رافراهم كنند(عالم تبریز،1389).

بکارگیری و پیاده سازی فرآیند سیستمهای برنامه ریزی منابع سازمان( ERP) یک چالش فنی – اجتماعی است که بر سطوح استراتژیک و عملیاتی شرکت تاثیر گذار خواهد بود و لزوما اجرای آن بازده مورد انتظار سازمان استفاده کننده را به همراه نخواهد داشت . بدین منظور باید قبل ازپیاده سازی ERP میزان آمادگی سازمان برای پیاده سازی این سیستم ، ارزیابی شود . لازم است یک سازمان قبل ازپیاده سازی ERP وضعیت کنونی خود را با توجه به عوامل اثر گذار بر آمادگی سازمان جهت پیاده سازی موفق  ERP را مشخص نماید (ناظمی،1386).

1-2- بیان مسأله  

سیستم ERP ابزارهای نرم‌افزاری جهت مدیریت داده‌های سازمان هستند. سیستم‌های ERP به سازمان کمک می‌کنند تا به امور زنجیره‌ی تامین، دریافت ، مدیریت موجودی ، مدیریت سفارشات مشتری ، برنامه‌ریزی تولید ، حمل و نقل ، حسابداری ، مدیریت منابع انسانی و سایر عملیات تجاری خود رسیدگی نمایند (سومرز و نلسون ، 2003) .

با این حال پیاده­سازی پروژه­های برنامه­ریزی منابع سازمان نیاز به سرمایه­گذاری­های زیادی دارد و پیاده­سازی تعداد قابل توجهی از این پروژه­ها با شکست گزارش شده است. مطالعات نشان می­دهد که هدف پیاده­سازی سریع در این پروژه­ها برآورد نشده و در نتیجه ، شکست این پروژه­ها ، هزینه­های بسیار زیادی را بر شرکت های سرمایه­گذار تحمیل کرده است . از طرف دیگر، این شکست­ها باعث افزایش ریسک بازار این محصولات و بدبینی مدیران و سرمایه­گذاران نسبت به آنها شده است . این موضوع باعث شده است که اخیرا در ارتباط با شناسایی عوامل بحرانی موفقیت در اجرای این پروژه­ها تحقیقاتی به عمل آید (علیزاده و حنفی­زاده، 1385) که در حقیقت بخش اول برای تدوین نقشه راه پیاده­سازی آن را تشکیل میدهد. سیستم­های برنامه­ریزی منابع سازمان لزوما سیستم­های توجیه­پذیری برای همه سازمانها در راستای تحقق اهدافشان نمی­باشند زیرا که یک تصمیم خرید و پیاده­سازی اشتباه در مورد چنین پروژه­های سرمایه­بری ، چه بسا که به نابودی کل سازمان منجر گردد (عالم­تبریز و همکاران، 1389).

یک سیستم جامع و یکپارچه مانند سیستم برنامه ریزی منابع سازمان [7]که فراتر از یک سیستم اطلاعاتی[8] و همچنین فراتر از یک سیستم لجستیکی است سبب بهبود عملکرد سازمان های پولی و مالی مانند بانک و ایجاد یک سازمان نتیجه گرا برای دستیابی به اهداف

 

 تعریف شده خواهد شد؛ تا  سازمان های پولی و مالی مانند بانک بتوانند در یک محیط مبتنی بر دانش، ابزارهایی برای تجزیه و تحلیل داده ها برای صرف زمان کارکنان به انجام کارهای با ارزش شود . این سیستم قابلیت جمع آوری اطلاعات از تمامی نقاط محیط به درون سازمان را دارد؛ همچنین با کاهش زمان سیکل انجام فعالیت ها، مدیریت بهتر دارایی ها و کاهش هزینه ها ، بانک را ممکن می سازد.

از منظر کلان می توان کاربرد ERP  را به دو دسته تولید و خدمات تقسیم بندی نمود.بی شک از حوزه هایی که نیاز به این فناوری در آن مشهود و تاکنون آنچنان که باید به آن پرداحته نشده است حوزه بانک ها و موسسات مالی که (ارائه دهنده خدمات به مشتریان خود هستند) می باشد.

نوع انتظارات مشتریان در این سازمان ها حول محورهای صحت و سرعت قرار گرفته است.در حالیکه شیوه  مدیریتی و استفاده از فناوری این مراکز به این دو مقوله نپرداخته و کماکان این دسته سازمانها به طور سنتی اداره می شوند.

سیستم های ERP به دلیل ماهیت پیچیده و تغییرات عمده ای که در فرهنگ کاری یک سازمان ایجاد می کنند برای پیاده سازی نیاز به بررسی عمیق و انجام کامل امکان سنجی دارند.زیرا پیاده سازی اینگونه سیستم های بزرگ علاوه بر تغییرات سیستمی نرم افزاری، تغییرات فرایند را نیز در پی دارد.

بدین معنی که فرایندهای موجود باید مطابق بهترین الگوهای پیشنهادی پرکت ارائه کننده سیستم که پس از سالها تجربه شده، تغییر یابد مهندسی مجدد کسب و کار یکی از مراحل کلیدی است که مشاوران و متخصصان ERP به آن توصیه موکد دارند.

استقرار سیستم های برنامه ریزی منابع سازمان دارای مراحل مختلفی مانند ارزیابی آمادگی سازمان برای پذیرش و بهره برداری مناسب از این سیستم ها، انتخاب سامانه مناسب، پیاده سازی سامانه و پشتیبانی از این سامانه هاست.  یکی از مراحل اولیه برای استقرار سیستم های برنامه ریزی منابع سازمان شناسایی و اولویت بندی  عوامل و شاخص های کلیدی موفقیت در پیاده سازی این سیستمهاست محققان بسیاری به عناوین متفاوتی سعی بر روشن تر کردن عوامل موفقیت ها در سازمان ها داشته اند در این تحقیق نیز برآن شدیم تا به شناسایی عوامل کلیدی موفقیت در پیاده سازی  این سامانه در  بانک پارسیان استان تهران  بپردازیم.

با توجه به زمینه های علمی، فرهنگی مطالب فوق، معیارهای سنجش موفقیت یعنی شاخص ها یی که می توان در هر زمینه شناسایی کرد که نشان می دهند در مقایسه با کشورهای پیشرفته در زمینه جنگ های مجازی، در چه رتبه ای قرار داریم بعلاوه در راستای این شاخصها میتوان گامهای بلندمدت خود را تنظیم نموده و در نهایت با برنامه ریزی استراتژیک بلند مدت توسعۀ صنعت بانکداری در چارچوب سند چشم انداز، شفاف حرکت نماییم.

با برررسی  ادبیات موضوعی و تحقیفات گسترده ای که در این زمینه صورت گرفته است ، ما در این پژوهش با پنج عامل کلیدی (برنامه ریزی، سازماندهی، یافتن كارمند، رهبری و كنترل )  به عنوان عوامل مؤثر در موفقیت سیستم برنامه ریزی منابع سازمان شعب بانک پارسیان استان تهران روبرو هستیم.

در این پژوهش برآنیم که با بررسی پنج عامل کلیدی به عنوان عوامل مؤثر در موفقیت سیستم برنامه ریزی منابع سازمان شعب بانک پارسیان استان تهران،به اولویت بندی عوامل و شاخص های شناسایی شده  پرداخته و در پایان به ارائه راهبردها و روشهای مناسب برای رسیدن به موفقیت سیستم برنامه ریزی منابع سازمان در شعب بانک پارسیان استان  بپردازیم.

1-3- اهمیت وضرورت انجام تحقیق

سازمانهای امروزی سیستم­های پیچیده­ای هستند كه تعامل بین عملكردهای فروش، توزیع، تولید، مواد اولیه، مالی، منابع انسانی و نگهداری باید در جهت هدف عمومی سازمان طوری مدیریت گردند كه تحویل محصولات تولیدی به مشتری دارای حداكثر ارزش با قیمت بهینه باشد (ناظمی و همکاران، 1386). اگرچه اكثر این سازمانها دارای ساختار تابعی هستند ولی هریك از عملكردها / بخشهای در حال كار صرف نظر از اهداف سازمانی دارای اهداف خاص خود نیز می­باشند. این موضوع در هر بخش وقتی بحرانی می­شود كه برای جریان اطلاعات توسط هریك از عملكردها محدودیت ایجاد شود و حتی وقتی سایر عملكردها می­خواهند از كل جریان اطلاعی حاصل نمایند ، این امكان بوجود نمی­آید. این موارد سازمانها را به سمت استفاده از سیستم­های یكپارچه مانند برنامه­ریزی منابع سازمانی (ERP) هدایت می­كند كه یك سیستم به هم پیوسته ، سازگار و یكپارچه می­باشد . این سیستم قابلیت جمع­آوری ، طبقه­بندی ، ذخیره سازی و توزیع اطلاعات كل سازمان را با حداقل داده­های تكراری دارا می­باشد . به منظور ارزیابی عملكرد یك سازمان كه از سیستم ERP و یا سیستم­های جامع یكپارچه مانند سیستم­های اطلاعات مدیریت (MIS)، مدیریت ارتباط با مشتریان (CRM) و زنجیره تامین كنندگان (SCM) استفاده می­نماید نیاز به راهكار یا مدلی است كه توانایی ارزیابی و اندازه­گیری عملكرد سازمان را داشته باشد و براساس نتایج حاصل، بهبود مستمر امكان­پذیر باشد(کوونگ ات آل ،  2012).

از آنجا کهERP بسته ای نرم افزاری است که به عنوان یک راه حل فناوری به منظور یکپارچگی اطلاعات و همچنین بهبود فرایند تبادل اطلاعات بین تمامی بخش های مختلف یک سازمان همچون منابع انسانی ،حسابداری ،مالی و…به کار می رود اما باید توجه داشت که تمامی پیاده سازیهای ERP موفق نبوده وعوامل متعددی در پیاده سازی موفق آن دخیل هستند که شناسایی این عوامل کمک  شایانی به مدیران برای آمادگی بیشتر وبهتر در زمینه پیاده سازی ERP در سازمانهایشان می نماید لذا در این پایانامه  بر آن شدیم  علاوه بر شناسایی  عوامل مذکور به رتبه بندی آنها نیز بپردازیم.

از ویژگی‌های مهم بکارگیری برنامه‌ریزی منابع سازمان می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• استفاده از تجارب موفق: مجموعه‌ای از تجارب موفق استفاده شده در جهان در این نرم‌افزارها گردآوری می‌شوند. این تجارب در هر بار پیاده سازی، بطور کامل در اختیار مشتری قرار می‌گیرند، با شرایط خاص مشتری متناسب‌سازی می‌شوند و تجارب حاصل از مشتریان جدید نیز در نرم افزار پیاده سازی شده و مجددا در اختیار کلیه مشتریان قرار می گیرد که تجربه بی نظیری از کارآمدی و اثربخشی را در اختیار سازمان‌ها قرار خواهد داد.
• انعطاف پذیری: راهکارهای ERP قادر هستند خود را با تغییرات سازمانی و نیازهای روزافزون کسب و کارهای جدید منطبق کنند.. در حقیقت امکاناتی که این راهکار برای سفارشی سازی و شخصی سازی سیستم در اختیار سازمان ها قرار داده است، منجر به انعطاف فوق‌العاده‌ای در پاسخگویی به نیاز انواع صنایع شده است.
• ماژولار بودن: راهکار ERP بر خلاف نرم افزارهای سنتی، به گونه‌ای طراحی می‌گردد که هر جزء آن، قادر به انجام وظایف بصورت مستقل باشد و در صورتی که تغییری در یک جزء ایجاد گردید، بقیه اجزاء دچار تغییر یا اشکال جدی نشوند.
• یکپارچگی پایگاه داده: بخش‌های مختلف سازمان از یک پایگاه داده به صورت یکپارچه استفاده می‌کنند و گسستگی بین داده‌ها وجود نداشته و داده ها بصورت تکراری و زائد نیز ثبت نمی شوند.
• ارتباط با بیرون سازمان: این راهکار قادر است تعامل مستقیمی را با افراد بیرون سازمان مانند مشتریان و تامین‌کنندگان ایجاد کند. آنها می‌توانند با دسترسی مستقیم به نرم افزار، علاوه بر دریافت گزارش‌ها و اطلاعات مورد نیاز، عملیات خود را با سازمان نیز انجام دهند. حتی در شکل پیشرفته تر آن ممکن است نرم افزار به صورت آنلاین با پایگاه داده سازمان‌های دیگر و سایر شرکای تجاری از جمله تامین کنندگان و مشتریان متصل گردد و ارتباطی به روز و مطمئن میان عناصر زنجیره تامین کالا و خدمت ایجاد نماید. 

بکارگیری ERP  در بانک پارسیان سبب بهبود زیرساخت‌ها و ایجاد توانایی جهت هماهنگی با تغییرات بیرونی می‌شود. این مزیت برای ورود به دنیای تجارت الکترونیک و به کارگیری وب و اینترنت جهت تسهیل امور و استفاده از دنیای مجازی، امری ضروری و اجتناب ناپذیر است. بانک ها می‌توانند با به کارگیری سیستم ERP صاحب مزایای رقابتی شوند که بدون استفاده از آن، تقریبا غیر ممکن به نظر می رسند.

راهکار ERP این امکان را ایجاد می‌کند تا اطلاعات بر مبنای گردش بهینه فعالیت‌ها در واحدهای کسب و کار به جریان درآمده و مبنایی یکسان برای گزارش‌های مدیریتی و قانونی فراهم گردد. از این طریق امکان جلوگیری از ایجاد مغایرت در اطلاعات واحدهای مختلف نیز امکان پذیر می‌گردد. همچنین با یکپارچه سازی فرآیندهای کسب و کار و پوشش نیازهای واحدهای عملیاتی و غیرعملیاتی سازمان، افزایش کارایی واحدها و فرآیندهای کاری محرز و مشخص می گردد. در واقع با به کارگیری راهکار ERP، در هر زمان امکان به روزرسانی اطلاعات وجود دارد که سبب افزایش کیفیت و سرعت گزارشگری و تصمیم گیری می‌شود.

با استفاده از سیستم ERP ، تعاملات میان مشتریان، تامین کنندگان خدمات افزایش می یابد. راهکار ERP می تواند ارتباط یکپارچه و دقیقی را با سیستم های اطلاعاتی خارج از سازمان (مانند بورس، بانک ها، وزارت خانه ها، سازمان های مالیاتی و بیمه ای و همچنین نهادهای مرتبط با آنها) برقرار نماید و پاسخگویی سریعتری را به نیازهای داخلی و خارجی سازمان به صورت لحظه ای فراهم آورد.

1- 4- اهداف تحقیق

• بررسی پنج عامل کلیدی (برنامه ریزی، سازماندهی، یافتن كارمند، رهبری و كنترل ) در موفقیت سیستم برنامه ریزی منابع سازمان شعب بانک پارسیان استان تهران
• اولویت بندی عوامل و شاخص های شناسایی شده موفقیت سیستم برنامه ریزی منابع سازمان در شعب بانک پارسیان استان
• ارائه راهبردها و روشهای مناسب برای رسیدن به موفقیت سیستم برنامه ریزی منابع سازمان در شعب بانک پارسیان استان

1-5- سؤال های تحقیق

با توجه به ماهیت تحقیق به جای فرضیه تحقیق سوال تحقیق داریم:

1. آیا میتوان برنامه ریزی منابع سازمان را از شاخص های کلیدی موفقیت سیستم برنامه ریزی منابع سازمان در شعب بانک پارسیان استان تهران دانست؟
2. آیا میتوان سازماندهی را از شاخص های کلیدی موفقیت سیستم برنامه ریزی منابع سازمان در شعب بانک پارسیان استان تهران دانست؟
3. آیا میتوان انتخاب ، استخدام ، انتصاب و ارزیابی نیروهای با صلاحیت را از شاخص های کلیدی موفقیت سیستم برنامه ریزی منابع سازمان در شعب بانک پارسیان استان تهران دانست؟
4. آیا میتوان صلاحیت مدیر پروژه را از شاخص های کلیدی موفقیت سیستم برنامه ریزی منابع سازمان در شعب بانک پارسیان استان تهران دانست؟
5. آیا میتوان فرایند کنترل پروژه را از شاخص های کلیدی موفقیت سیستم برنامه ریزی منابع سازمان در شعب بانک پارسیان استان تهران دانست؟
6. اولویت بندی عوامل و شاخص های کلیدی موفقیت پیاده سازی سیستم برنامه ریزی منابع سازمان در  شعب بانک پارسیان استان تهران چگونه است؟

در این فصل از تحقیق، محقق به طور خلاصه و با توجه به موضوع تحقیق، به بیان مساله اصلی پژوهش، ضرورت انجام تحقیق، فرضیه­‎‌های تحقیق، اهداف اساسی از انجام تحقیق، روش تحقیق، روش ‎‌های گردآوری اطلاعات پرداخته مطرح می‌گردند.

1-2  مساله اصلی تحقیق

مفهوم رفتار شهروندی سازمانی اولین بار توسط باتمان و ارگان در اویل دهه 1980 میلادی به دنیای علم ارائه شد. تحقیقات اولیه ای که در زمینه رفتار شهروندی سازمانی انجام گرفت بیشتر برای شناسایی مسئولیت ها و یا رفتارهایی بود که کارکنان در سازمان داشتند ولی اغلب نادیده گرفته می شدند. نتایج تحقیقات نشان داده که رفتار شهروندی سازمانی در بهبود اثربخشی سازمانی مؤثر بوده است. (رضایی کلید بری و باقر سلیمی،1387). این اعمال و رفتارها که در محل کار اتفاق می افتند را اینگونه تعریف می­کنند:

« مجموعه ای از رفتارهای داوطلبانه و اختیاری که بخشی از وظایف رسمی فرد نیستند، اما با این وجود توسط وی انجام و باعث بهبود مؤثر وظایف و نقشهای سازمان می شوند » (اسلامی،1387 ).

درباره ابعاد رفتار شهروندی سازمانی مابین محققان توافق نظر وجود ندارد. در این زمینه در تحقیقات مختلف به ابعادی نظیر رفتارهای کمک کننده، جوانمردی، گذشت، وفاداری سازمانی، پیروی از دستورات، نوآوری فردی، وجدان، توسعه فردی، ادب و ملاحظه، رفتار مدنی و نوع دوستی اشاره شده است. (مستبصری و نجابی،1387؛ رضایی کلیدبری و سلیمی،1387؛ اسلامی،1387 )

بررسی­های فرا تحلیلی در خصوص ارتباط بین رفتار شهروندی سازمانی و عوامل اثرگذار بر آن نشان دهنده تأکید بر4 دسته عوامل زیر بوده است :

1. ویژگی های فردی کارکنان
2. ویژگی های شغلی
3. ویژگی های سازمانی
4. رفتارهای رهبری

در این میان جوسازمانی به عنوان یکی از ویژگی­های سازمانی می­تواند نقش موثری در بهبود رفتار شهروندی سازمانی داشته باشد.جو سازمانی مربوط به تعیین ویژگی های قابل اندازه گیری محیط کار است که بطور مستقیم یا غیرمستقیم توسط کسانی که در این محیط کار می‌کنند درک شده است و فرض می‎شود که روی انگیزش و رفتارشان تأثیر می گذارد. همچنین به عنوان منبعی موثر و بانفوذ جهت شکل دهی رفتار عمل می‌کند. ویژگی­های زیر را برای جو سازمانی برشمرده­اند:

–  یک برداشت جمعی کارکنان درباره‎ی ویژگیهای خاص سازمان مثل اقتدار، اعتماد، انسجام، حمایت، تقدیر، نوآوری و عدالت؛

–  برآیند تعامل اعضای یک سازمان؛

–  پایه ای برای تفسیر شرایط؛

–  تداعی کننده هنجارها و ارزشها و نگرش­ها راجع به فرهنگ سازمان؛

–   منبع تأثیرگذار بر رفتار (گاردنر و همکاران، 2005)

هالپین و کرافت در تعریف جو سازمانی می گویند: « ویژگی های درونی که یک سازمان را از سازمان دیگر متمایز ساخته و روی رفتار افراد آن تأثیر می گذارد، جو سازمانی نامیده می‎شود. این جو سازمانی به وسیله ادراکات کارکنان و توصیف های آنان از ویژگی های درونی

 

 سازمان سنجیده می‎شود

به نظر می رسد در اغلب سازمان ‏ها و به طورخاص سازمان ‏های آموزش عالی جوسازمانی مناسبی جهت تعامل وشکل مناسب رفتارسازمانی وجود ندارد.

در این پژوهش تلاش خواهد شد تا نقش جوسازمانی براساس مدل هالپین و کرافت بر رفتار شهروندی اعضای هیات علمی و کارکنان دانشکده مدیریت دانشگاه تهران بررسی شود و رابطه آن‏ها تبیین گردد.

1-3  ضرورت انجام تحقیق

امروزه بر خلاف گذشته محققان اكثراً بر اهمیت و تأثیر عملكردهای فرانقشی به جای عملكردهای درون نقشی بر روی اثر بخشی سازمان تأکید می ورزند. این نقش­های اختیاری كه در سیستم پاداش رسمی سازمان در نظر گرفته نمی­شوند، فراتر از نقش­های رسمی سازمان بوده و تأثیر به سزائی در موفقیت و اثر بخشی یك سازمان دارند (Organ, 1988).

رفتارهای شهروندی سازمانی (OCB) از جمله مفاهیم عملیاتی در ارتباط با رفتارهای فرا نقشی بوده كه در حدود یك دهه و نیم پیش برای اولین بار توسط ارگان و همكارانش بر اساس مفاهیمی چون تمایل به همكاری  barnard, 1938))، رفتارهای نو آورانه و… مطرح گردید.

با توجه به اهمیتی که  OCBدر کشورهای پیشرفته، به دلیل تأثیر این گونه رفتارهای کارکنان بر عملکرد سازمان، اثربخشی سازمان، موفقیت سازمان، رضایت مشتری، وفاداری مشتری و کیفیت خدمات و… از آن برخوردار است، لازم است اقدامات سازمانی که موجب به وجود آمدن چنین رفتارهایی در کارکنان می­شود شناسایی شوند.

از طرفی جوسازمانی نیز منعکس کننده نگرش افراد از سازمانی است که نسبت به آن احساس دلبستگی می‌کنند و مجموعه‌ای از ویژگی‎هایی است که توسط کارکنان سازمان وجود دارد و به عنوان نیروی اصلی در تعیین رفتار کارکنان موثر است (علاقمند، 1376). اکول[1] (1996) جو سازمانی را جلوه ای از فرهنگ، حاصل ترکیبی از احساسات، نگارش­ها، رفتارهای شكل­دهنده زندگی سازمانی و یك واقعیت سازمانی با یك مفهوم عینی تعریف می‌کنند. جو سازمان با ادراکات اعضای سازمان از عناصر بنیادی سازمان اشاره دارد (وسات و فار[2]، 1989). از آنجا که جو، مبتنی بر چشم اندازهای فردی است، تغییرپذیری سریعی دارد ضامن اینكه روی رفتار افراد هم تأثیرگذار است (پاین وپاق[3]، 1969). لذا ضرورت پژوهش حاضر در پی پاسخ به این پرسش است که چه رابطه معناداری بین جو سازمانی بهره وری نیروی است.

1-4.  اهداف اساسی از انجام تحقیق

هدف اصلی انجام تحقیق حاضر شناسایی جوسازمانی دانشکده مدیریت دانشگاه تهران و ارتباط آن با رفتار شهروندی کارکنان و اعضای هیات علمی این دانشگاه است.

• شناسایی ارتباط میان جوسازمانی و رفتارشهروندی سازمانی
• کمک به مراکز آموزشی و علمی جهت بهبود فضای کاری

1-5. پیشینه پژوهش

تحقیقات اولیه صورت گرفته توسط ارگان و همکاران عمدتاً بر نگرش های کارکنان و گرایشها و رفتار حمایتی رهبر متمرکز بوده است. پادساکف و همکاران، قلمرو رفتارهای رهبری را به انواع مختلف رفتارهای رهبری ، تعاملی و تحولی گسترش داده اند . اثرات ویژگی های شغلی و سازمانی عمدتاً در تئوری های مربوط به جایگزین های رهبری مطرح شده که توسط صاحب نظران مختلف مورد مطالعه قرار گرفته است .

پژوهش های اولیه در بر گیرنده ویژگی های فردی بر دو محور اصلی رضایت کارکنان و تایید حالت روحی مثبت کارکنان متمرکز است. اورگان و ریان عامل کلی مؤثر بر روحیه را تعهد سازمانی، درک از عدالت و درک از رفتار حمایتی رهبری تلقی می کنند و سایر تحقیقات نشانگر ارتباط معنادار آنها از رفتار شهروندی سازمانی است (البته شدت این همبستگی ها متفاوت بوده است ) که بیانگر اهمیت این متغیر ها در تعیین رفتار شهروندی سازمانی می باشد (مستبصری و نجابی ،1387، رضایی کلید بری و باقر سلیمی ،1387، اسلامی،1387 )

عامل دیگر در فهم شهروندی سازمانی ،تأثیر حالت روحی مثبت فرد می باشد . در دهه گذشته بحث های زیادی در مورد برتری شناخت بر عاطفه در تعیین رفتار شهروندی سازمانی صورت گرفته است .

در حالی پودساکوف و همکاران و دیگران تأثیر متغیرهای خاص شخصیتی و مزاجی را بر ابعاد مختلف رفتار شهروندی سازمانی مورد انتقاد قرار داده ، یافته های جورج پیشنهاد می کند که پژوهش های قبلی که به بررسی این متغیرهای روحی و مزاجی پرداخته اند می توانند به جای اثرات حالت مزاجی برروی اثرات ویژگی صفتی تمرکز نمایند . لازم به ذکر است که اثرات حالتی عموماً به توصیف چگونگی احساس فرد در نقطه خاصی از زمان می پردازد در حالی که اثرات ویژگی صفتی عموماً منعکس کننده تفاوت های پدیدار فرد در طول زمان می باشد .

علاوه بر این جورج بیان نمود که بین حالت روحی مثبت در کار و تمایل کارکنان برای کمک کردن به دیگران ( بعد نوع دوستی رفتار شهروندی سازمانی) رابطه معنی دار وجود دارد بنابراین عاطفه (احساسات ) نقش مهمی در رفتار شهروندی سازمانی هم صدق می کند با این وجود، هیچ یک از این مطالعات به بررسی میزان تأثیر حالت روحی مثبت بر تفسیر کلی این سازه نپرداخته است.

پژوهش های انجام گرفته در روانشناسی اجتماعی نشان می دهد: که افرادی که احساس می کنند کفایت بیشتری دارند ، در اغلب موارد تمایل بیشتری نیز به کمک دارند. علاوه بر این میدلاسکی گزارش داده است که کفایت ممکن است یکی از عوامل انگیزشی ای باشد که افراد را برای کمک به دیگران تحت تأثیر قرار می دهد . بنابراین افرادی که به دیگر افراد کمک کنند، در ازای کمکی که فرد کمک کننده ارائه می دهد ، کمک کننده احساس رضایت درونی بیشتر و یا شادی حاصل از انجام یک کار خوب را دریافت می کند. بطور مشابه درک کارکنان از کفایت خود در کار می تواند به عنوان تمایل به کمک در محیط کار تفسیر شود زیرا فرد تسلط بیشتری بر کار خود دارد .

در سال های اخیر پادساکوف و همکاران در یک فراتحلیل از تحقیقات مربوط به 15 سال اخیر در زمینه رفتار شهروندی سازمانی ، میزان تأثیر گذاری تعدادی از متغیرها بر ابعاد مختلف رفتار شهروندی سازمانی را ترسیم نمودند . از جمله متغیرهایی که با رفتار شهروندی سازمانی رابطه همساز داشته اند عبارت بودند از: متغیرهای مرتبط با شغل نظیر رضایت مندی شغلی، یکنواختی شغلی و باز خود شغلی در خصوص متغیرهای شغلی تحقیقات عمدتاً حول مبحث تئوری جانشین های رهبری بوده است که نتایج بیانگر ارتباط پایدار ویژگی های شغلی با رفتار شهروندی است .

افزون بر آن ، هر سه نوع ویژگی های شغلی ( بازخود شغلی ، یکنواختی شغلی ، رضایت مندی درونی شغلی) ، بطور معنا داری با مؤلفه های مختلف رفتار شهروندی سازمانی (نوع دوستی ،نزاکت ، وظیفه شناسی، جوانمردی و فضیلت مدنی ) ارتباط داشته اند ، به گونه ای که بازخود شغلی و رضایتمندی درونی شغل ، ارتباطی مثبت با رفتار شهروندی سازمانی داشته در حالی که یکنواختی شغلی ارتباط منفی را با رفتار شهروندی سازمانی نشان می دهد.

روابط بین ویژگی های سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی تا حدود زیادی نابسامان است. هیچ یک از موارد رسمیت سازمانی، انعطاف پذیری سازمانی و حمایت ستادی ارتباط مستمری با رفتارهای شهروندی سازمانی نداشته اند. ولی به هر حال مؤلفه همبستگی گروهی با تمام مؤلفه های رفتار شهروندی سازمانی دارای ارتباط مثبت بوده است ، حمایت سازمانی ادارک شده با نوع دوستی کارکنان ارتباط معناداری داشته است . علاوه بر آن پاداش های خارج از کنترل رهبران با مؤلفه های نوع دوستی ، نزاکت و وظیفه شناسی ارتباط منفی داشته اند.

دسته دیگر عوامل تأثیر گذار بر رفتار شهروندی سازمانی شامل رفتارهای رهبری است. رفتارهای رهبری به سه دسته تقسیم شده است:

• رفتارهای رهبری تحول آفرین (رفتارهای تحولی اساسی ، تعیین چشم انداز ،ایجاد مدل مناسب ،ارتقای پذیرش اهداف گروهی ،انتظارات عملکردی بالا و برانگیختگی معنوی )
• رفتارهای تعاملی (رفتارهای پاداش دهی و تنبیهی اقتضایی ، غیر اقتضایی )
• رفتارهایی با تئوری رهبری مسیر – هدف (رفتارهای تشریح کننده نقش، رویه ها یا رفتار رهبری حمایتی ) و یا تئوری رهبری مبادله رهبر ، عضو مرتبط هستند.

در مجموع ، رفتارهای رهبری تحول آفرین با هر پنج مؤلفه رفتارهای شهروندی سازمانی ارتباط معنادار مثبتی داشته و از میان رفتارهای رهبری تعامل گرا، دو نوع از این رفتارها دارای رابطه معنادار با عناصر پنج گانه رفتار شهروندی سازمانی عبارتند از: رفتار پاداش دهی اقتضایی که دارای ارتباط مثبت است ، رفتار تنبیهی غیراقتضایی که دارای ارتباط منف می باشد. از میان ابعاد تئوری رهبری مسیر ، هدف ، رفتار رهبری حمایتی با همه مؤلفه های رفتار شهروندی سازمانی دارای ارتباط مثبت است و تشریح نقش رهبر فقط با مؤلفه های نوع دوستی ، نزاکت ، وظیفه شناسی و جوانمردی رابطه معنادار مثبت دارد و نهایتاً تئوری مبادله رهبر – عضو با تمامی مولفه های رفتار شهروندی سازمانی دارای ارتباط معنادار مثبت است.

:

سازمان های امروزی با افزایش روزافزون رقابت به علّت جهانی شدن تجارت، انفجار تکنولوژی و دانش سازمانی، خلق دانش و توانایی نوآوری با چالش های عدیده ای از جمله؛ منابع مالی محدود و در حال اتمام، افزایش انتظارات مشتریان و فشار برای شفافیت و پاسخگویی بیشتر، افزایش وظایف و فعالیت ها و هجوم راه حل های مدیریتی متفاوت برای بهبود وضعیت سازمان مواجه هستند. در چنین فضایی ارزیابی عملکرد[2]بسیار پیچیده و دشوار می باشد. از این رو یکی از دغدغه های اساسی سازمان های امروزی دست یابی به شیوه ارزیابی عملکرد جامع، قابل اعتماد و انعطاف پذیر می باشد (طبری، 1387، ص 12).

با ظهور عصر اطلاعات، ارزیابی عملکرد سازمان ها تنها با به کارگیری معیارهای مالی گذشته امکان پذیر نمی باشد و سازمان ها نیازمند ارزیابی در کلیه ابعاد مالی و غیرمالی خود می باشند. لذا ایجاد تحول در سیستم ارزیابی و بهره گیری از روش های ارزیابی عملکرد نوین اجتناب ناپذیر می باشد (صفری و مداح، 1382، ص 25).

تاکنون ابزارهای مختلفی جهت پوشش به این خلأ ارائه شده است که مشهورترین آنها ابزاری با نام کارت امتیازی متوازن (BSC)[3] می باشد. روش ارزیابی عملکرد متوازن به عنوان یک سیستم ارزیابی عملکرد، علاوه بر ارزیابی مالی که متکی بر مقیاس های حسابداری سنتی می باشد، عملکرد سازمان را از کلیه ابعاد اعم از مالی و غیر مالی مورد ارزیابی قرار می دهد.

صنعت بیمه[4] از جمله صنایعی است که در اقتصاد جدید و تجارت داخلی و خارجی و نقش اساسی که در تولید ناخالص داخلی ایفا می کند، از اعتبار و اهمیّت بالایی برخوردار است. ارزیابی عملکرد شرکت های بیمه علاوه بر مشخص کردن جایگاه کلی بنگاه در صنعت و بازار و آگاهی دادن به ذینفعان، باعث افزایش رقابت و پویایی صنعت و توسعه جامعه می گردد (حاجیانی، 1389، ص 77).

شیوه های ارزیابی عملکرد در صنعت بیمه شامل شیوه های مورد استفاده از سوی شرکت های بیمه در داخل سازمان جهت ارزیابی واحدها، شعب و نمایندگی های شرکت و شیوه هایی که از سوی عوامل بیرون سازمان اعمال می شود، می باشد.

ارزیابی عملکرد شعب شرکت های بیمه با بررسی کیفیت و چگونگی عملکرد و مقاسیه آن ها گامی برای بهبود مستمر عملکرد این شعب می باشد، لذا تحقیق حاضر بر آن است که جهت ارزیابی عملکرد و رتبه بندی شعب شرکت های بیمه بر اساس عملکردشان به ارزیابی آنها بپردازد. بدین خاطر، جهت ارزیابی عملکرد شعب شرکت های بیمه پس از بررسی مدل های متنوع ارزیابی عملکرد، مدل ارزیابی عملکرد متوازن، به عنوان چارچوب تحقیق در نظر گرفته شد. در شروع کار تحقیق، شاخص های کلیدی عملکرد شناسایی و به تأیید نهایی از نظر مدیران، کارشناسان و خبرگان صنعت بیمه رسانده شدند و بعد از آن اطلاعات مربوط به هر یک از شاخص ها جمع آوری گردید. در ادامه با استفاده از نظرات خبرگان[5] و کارشناسان از طریق وزن دهی به شاخص ها، درجه اهمیّت و اولویت هر یک از آنها تعیین و مدل پیشنهادی و کاربردی در راستای وصول به شاخص های مناسب برای رتبه بندی شعب شرکت های بیمه[6] ارائه گردید. در پایان جهت رتبه بندی شعب شرکت های بیمه از تکنیک TOPSIS استفاده گردید.

بنابراین فرآیند کلی تحقیق حاضر از 3 مرحلة مرور ادبیات، جمع آوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل اطلاعات تشکیل شده است که شامل؛ تعریف مسأله، بررسی مدل های ارزیابی عملکرد و انتخاب مدل ارزیابی عملکرد متوازن، استخراج شاخص های عملکردی، تأیید نهایی شاخص ها و جمع آوری اطلاعات، تعیین درجه اهمیّت معیارها و شاخص های عملکردی (اولویت بندی شاخص ها)، طراحی مدل مناسب ارزیابی عملکرد، در نهایت رتبه بندی شعب شرکت های بیمه ای (اجرای مدل) می باشد. لازم به ذکر است که مدل پیشنهادی با الهام گرفتن از مدل ارزیابی عملکرد متوازن، 48 شاخص[7]در قالب 11 معیار[8] به تفکیک هر جنبه ارائه شده است.

جدول (1-1) مراحل کلی تحقیق

1-2- تعریف مسأله:

امروزه در مسیر توسعه پایدار کشور ضرورت دارد تا کلیه بنگاهها و سازمان های اقتصادی از لحاظ کارآیی عملیاتی و بهره وری، ارزیابی و رتبه بندی شوند و از آنجائی که اطلاعات رتبه بندی مورد استفاده جامعه و ذینفعان بسیاری قرار می گیرد؛ شایسته است که با اهمّیت بسیار بالایی به این موضوع پرداخته شود (یاری، 1389، ص 47).

در کشورمان صنعت رتبه بندی به خاطر مسائل فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، آموزشی و چالش هایی از قبیل؛ فقدان بانک های اطلاعاتی متمرکز، خلأ شبکه تبادل اطلاعاتی قوی و کارآمد، عدم وجود سیستم و متدولوژی مدوّن، عدم وضع قوانین و مقررات کافی، عدم وجود استراتژی و برنامه مدوّن و همچنین نبود مؤسسات رتبه بندی تخصصی و مستقل، جایگاه مناسبی نیافته است (میرزایی و صفری، 1388، ص 16).

صنعت بیمه به عنوان یکی از مهمترین نهادهای اقتصادی در جوامع متمدن و مهمترین نهادهای پشتیبانی کننده سایر نهادهای اقتصادی خانوارها به شمار می آید (حاجیانی، 1389، ص77). با توجه به اهمیّت بسیار بالای صنعت بیمه در رشد و توسعه کشورها، ارزیابی عملکرد و رتبه بندی شرکت های بیمه از اهمیّت بسیار بالایی برخوردار می باشد و از آنجائیکه شرکت های بیمه ارائه کننده خدمات عمومی هستند و موتور محرکة جامعه تلقی می شوند، در صورتی که عملکرد آنها ارزیابی نشوند، از لحاظ اقتصادی و اجتماعی جامعه را با چالش مواجه می نمایند.

در خصوص اینکه بخواهیم هدف از رتبه بندی شرکت های بیمه را بدانیم مستلزم آن است که بدانیم ذینفعان از نتایج حاصل از رتبه بندی چه استفاده هایی را به عمل می آورند. در کل هدف اساسی رتبه بندی ارزیابی قابلیت اعتماد شرکت های بیمه است (میرزایی و صفری، 1388، ص 16).

رتبه بندی شرکت های بیمه بیش از یک قرن است که به عنوان یکی از کلیدی ترین اطلاعات ضروری در اختیار فعالان اقتصادی کشورهای توسعه یافته قرار می گیرد، تا جامعه و ذینفعان از جمله مشتریان، مدیران و کارکنان، سهامداران، کارگزاران، بیمه گران اتکائی، بانک ها و مؤسسات سرمایه گذاری، مشاوران اقتصادی و به ویژه ناظران را در انتخاب صحیح تصمیمات اقتصادی راهنمایی کند (حاجیانی، 1389، ص 78).

لازم به ذکر است که رتبه بندی باید توسط مؤسسات معتبر و مستقل خصوصی صورت پذیرد تا از قابلیت اتکای بیشتری برخوردار باشد. به دلیل فقدان مؤسسات مستقل خصوصی رتبه بندی در ایران و عدم دسترسی  شرکت های بیمه ایرانی به مؤسسات رتبه بندی بین المللی؛ نظیر، ای ام بست، استاندارد اند پورز، مودی اینترنشنال، اس اند پی برای دریافت رتبه به خاطر شرایط تحریم، اساساً صنعت بیمه با خلأ ارزیابی رتبه ای شرکت های بیمه مواجه می باشد.

در ایران به رتبه بندی شرکت های بیمه ای اغلب به عنوان یک ارزیابی مالی نگریسته می شود و متأسفانه بیمه مرکزی جمهوری اسلامی به عنوان متولی امر با بهره گیری از یک سری شاخص هایی که بیشتر جنبة مالی شرکت های بیمه را بررسی می کنند به رتبه بندی شرکت های بیمه می پردازد و این نهاد ناظر بدون توجه به روش شناسی درست، به ارزیابی و رتبه بندی شرکت های بیمه ای مبادرت می ورزد که متأسفانه نه تنها هیچ کمکی به تصمیمات اقتصادی صحیح نمی کند، بلکه نتایج آن می تواند موجب گمراهی و سردرگمی شود. بایسته است که بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران با توجه به گسترش ادبیات موضوع به ارزیابی عملکرد با روش شناسی علمی[10] و به روز، مبادرت به ارزیابی عملکرد و رتبه بندی شرکت های بیمه بپردازد. در این صورت نتایج حاصل از رتبه بندی منجر به شفاف سازی بیشتر عملکرد شرکت های بیمه برای ذینفعان، افزایش کارآئی، ایجاد رقابت غیر قیمتی بازار، حفاظت از مصرف کننده و نیز به عنوان ابزاری جهت بهبود مدیریت و اتخاذ تصمیم خواهد گردید.

یکی از مدل های بسیار مطرح و رایج در دو دهة اخیر در این زمینه، مدل ارزیابی عملکرد متوازن می باشد. در این مدل بر خلاف روش های سنتی که تنها بر روی شاخص های مالی شرکت ها تمرکز می کردند، سایر ابعاد عملکردی شرکت ها؛ همچون، مشتریان، فرآیندهای داخلی و رشد و یادگیری را نیز مد نظر قرار داده و به دیگر سخن به ارزیابی متوازنی از عملکرد شرکت ها می پردازد. استفاده از این مدل در صنعت بیمه می تواند رویکرد جامع و متوازنی را نسبت به ارزیابی شرکت ها، شعب و نمایندگی های مختلف، مطرح در این حوزه داشته باشد. از آنجا که عملکرد شعب مختلف یک شرکت بیمه ای برای هر شرکتی بسیار حائز اهمیّت است، استفاده از این مدل برای بررسی عملکرد شعب و شناسایی نقاط قوت و ضعف عملکرد شعب شرکت های بیمه بسیار حائز اهمیّت می باشد و با توجه به اینکه در حال حاضر عملکرد شرکت های بیمه در شعب و دفاتر خود به سبک سال های گذشته یکنواخت بوده و هیچگونه نوآوری و تحرکی در جهت ترغیب مردم به استفاده از خدمات بیمه ای موجود انجام نگرفته است و همچنان شرکت های بیمه به سان گذشته مشغول به فعالیت می باشند، ضرورت دارد تا با ارائه و ابداع یک نوع مدل یا روش، کار را به سمت پیشرفته تر هدایت نمود، به نحوی که بتوان در فاصله کوتاهی آثار و مزایای آنرا مشاهده نمود. ضمن آنکه با توجه به وجود مراکز علمی و دانشگاهی گسترده در سطح کشور به ویژه پژوهشکده بیمه مرکزی، صنعت بیمه سال های قبل می بایست به این مهم نائل می گردید. بدون شک رتبه بندی و مقایسه عملکرد شعب مختلف شرکت های بیمه موجب رقابت بیشتر بین شعب و در نتیجه افزایش کارآئی و اثربخشی نهایی شرکت خواهد شد.

1-3- ضرورت تحقیق:

سازمان ها هر چه وسیعتر می شوند، نیاز به کنترل در آنها مضاعف می گردد. امروزه مسأله اساسی در بسیاری از سازمان ها؛ به ویژه مؤسساتی نظیر، شرکت های بیمه که دارای شعب فراوان هستند و یا حتی دارای بخش های متعدد در سازمان می باشند، این است که روش ارزیابی عملکرد صحیح و منطقی و شاخص های کلیدی عملکرد برای آنها ارائه نشده است، چرا که اگر شاخص ها به خوبی تعریف شده بودند آنها می توانستند به هدایت بهتر نیروهای خود به طور اخص و هدایت بخش ها در جهت اهداف استراتژیک سازمان به طور اعم بپردازند (مهرگان، 1384، ص 107). لذا ضرورت دارد تا با ارائه یک نوع مدل یا روش ارزیابی عملکرد مناسب کار را به سمت پیشرفته تر هدایت نمود به نحوی که بتوان در فاصله کوتاهی آثار و مزایای آنرا مشاهده نمود.

مدل ارزیابی متوازن یکی از مدل های بسیار مطرح و رایج در دو دهه اخیر می باشد که در خصوص نظارت و ارزیابی عملکرد سازمان ها اعم از تولیدی و خدماتی تحول نوینی را ایجاد کرده است. استفاده از این مدل در صنعت بیمه می تواند رویکرد جامع و متوازنی را نسبت به ارزیابی شعب شرکت های بیمه در این حوزه را داشته و با شناسایی نقاط قوت و ضعف عملکردی شعب، موجب رقابت بیشتر بین آنها و در نتیجه افزایش کارآئی و اثربخشی نهایی شرکت خواهد شد.

1-4- سؤالات تحقیق:

در این تحقیق سعی بر ارائه مدلی جامع از ارزیابی عملکرد شعب شرکت های بیمه بوده تا بر اساس آن بتوانیم رتبه بندی شعب شرکت های بیمه ای را انجام دهیم. بنابراین سؤالات تحقیق در این زمینه عبارتند از:

سوال 1- ابعاد عملکردی مناسب برای رتبه بندی شعب بیمه کارآفرین چیست؟

سؤالات فرعی براساس مدل ارزیابی عملکرد متوازن عبارتند از:

– شاخص های مناسب در بعد مالی برای رتبه بندی شعب بیمه کارآفرین چیست؟

– شاخص های مناسب در بعد مشتری برای رتبه بندی شعب بیمه کارآفرین چیست؟

– شاخص های مناسب در بعد فرآیندهای داخلی برای رتبه بندی شعب بیمه کارآفرین چیست؟

– شاخص های مناسب در بعد رشد و یادگیری برای رتبه بندی شعب بیمه کارآفرین چیست؟

سؤال 2- اولویت های ابعاد عملکردی رتبه بندی شعب بیمه کارآفرین چیست ؟

سؤال 3- رتبه شعب بیمه کارآفرین در استان اصفهان به چه ترتیب است؟

 

 

 

1-5- فرضیات تحقیق:

فرضیه اصلی اول: برای رتبه بندی شعب بیمه کارآفرین ابعاد مدل ارزیابی عملکرد متوازن دارای اهمیّت معناداری می باشد.

فرضیه فرعی اول: برای رتبه بندی شعب بیمه کارآفرین شاخص های بعد مالی دارای اهمیّت معناداری می باشد.

فرضیه فرعی دوم: برای رتبه بندی شعب بیمه کارآفرین شاخص های بعد مشتری دارای اهمیّت معناداری می باشد.

فرضیه فرعی سوم: برای رتبه بندی شعب بیمه کارآفرین شاخص های بعد فرآیندهای داخلی دارای اهمیّت معناداری می باشد.

فرضیه فرعی چهارم: برای رتبه بندی شعب بیمه کارآفرین شاخص های بعد رشد و یادگیری دارای معناداری اهمیّت می باشد.      

فرضیه اصلی دوم: ابعاد مدل رتبه بندی شعب بیمه کارآفرین از اولویت های متفاوتی برخوردار می باشد.

ضمناً همانطور که مشخص است تعریف فرضیه برای سؤال سوّم تحقیق منطقی به نظر نمی رسد.

1-6- اهداف تحقیق:

1. دستیابی به شاخص های کلیدی و مؤثر ارزیابی عملکرد شعب شرکت های بیمه ای با استفاده از روش ارزیابی عملکرد متوازن؛
2. ارائه مدلی جامع جهت رتبه بندی شرکت های بیمه ای؛
3. ارائه مدلی جهت ارزیابی عملکرد شعب شرکت های بیمه ای؛
4. ارائه مدلی جهت رتبه بندی شعب شرکت های بیمه ای؛
5. رتبه بندی شعب شرکت های بیمه ای و مقایسه عملکرد آنها؛
6. شفاف سازی بیشتر عملکرد شرکت های بیمه برای ذینفعان؛
7. ایجاد بستر رقابتی برای شعب یک شرکت بیمه ای؛
8. ارتقاء سطح کیفی خدمات ارائه شده به مشتریان؛
9. کمک به ذینفعان شرکت بیمه با توجه به نتایج حاصل از ارزیابی عملکرد و رتبه بندی شعب شرکت بیمه؛
10. امکان ارزیابی جامع عملکرد شعب توسط شرکت بیمه ای؛
11. شناسایی شعب موفق و ناموفق شرکت های بیمه؛
12. شناسایی نقاط ضعف و قوت هر یک از شعب شرکت بیمه؛
13. بهبود عملکرد شعب با رفع نقاط ضعف عملکردی حاصل از نتایج ارزیابی؛
14. ابزاری جهت بهبود مدیریت و اتخاذ تصمیم.

1-7- استفاده کنندگان از نتایج تحقیق:

• شرکت بیمه کارآفرین و کلیه شرکت های بیمه ای؛
• ذینفعان مختلف در صنعت بیمه از جمله (بیمه گذاران، سرمایه گذاران، سهامداران، کارکنان، کارگزاران، بانک ها، مؤسسات سرمایه گذاری، بیمه گران اتکائی، مشاوران اقتصادی و ناظران؛
• مدیران شعب شرکت های مختلف بیمه ای؛
• پژوهشکده بیمه مرکزی جمهوری اسلامی؛
• محققین دانشگاهی

1-8- روش تحقیق:

تحقیق حاضر از نظر هدف، از نوع تحقیقات کاربردی[16]محسوب می شود و همچنین از نظر نوع روش تحقیق، روش میدانی (پیمایشی[17]) می باشد، چرا که با استفاده از نظرات خبرگان میزان اهمیّت و اولویت ابعاد مدل رتبه بندی[18]به دست آمده است.

برای گردآوری اطلاعات[19]، از روش های تحقیق اسنادی و روش تحقیق پیمایشی (میدانی) استفاده شد. جهت بررسی ادبیات تحقیق و دست یابی به مدل پیشنهادی از روش اسنادی و کتابخانه ای و نیز مصاحبه با خبرگان و کارشناسان صنعت بیمه بهره گرفته شد و برای بررسی میزان اهمیّت شاخص ها در ارزیابی شعب با استفاده از پرسشنامه[20] و کسب نظر خبرگان استفاده شد.

برای دستیابی به اطلاعات بخش نظری از روش های مختلفی همچون؛ مطالعات کتابخانه ای، مراجعه به اسناد و منابع علمی، جستجوی رایانه ای در سایت های اطلاعاتی مختلف استفاده گردیده است. جهت استفاده از نظرات خبرگان با استفاده از پرسشنامه برای به دست آوردن میزان اهمیّت و اولویت ابعاد  و شاخص های مدل رتبه بندی و مصاحبه[21] از روش تحقیق پیمایشی[22]استفاده گردیده است.

1-9- قلمرو تحقیق:

1-9-1- قلمرو موضوعی:

آنچه که در این تحقیق به عنوان محور اصلی مطرح است، رتبه بندی شعب شرکت های بیمه بر اساس مدل کارت امتیازی متوازن و با استفاده از تکنیک TOPSIS می باشد. بر این اساس مباحث ارزیابی عملکرد، رتبه بندی و کارت امتیازی متوازن، قلمرو موضوعی تحقیق را تشکیل می دهد.

1-9-2- قلمرو مکانی:

قلمرو مکانی در این تحقیق، شعب شرکت بیمه کارآفرین[23]در استان های اصفهان و همدان می باشد، که استان اصفهان شامل شعب کاشان، اصفهان و شهرضا و استان همدان شامل شعبه همدان می باشد. لازم به ذکر است که محقق در قدم اول قلمرو مکانی را فقط در استان اصفهان در نظر گرفته بود که متأسفانه به دلیل عدم همکاری شعبه شهرضا در خصوص ارائه اطلاعات، شعبه استان همدان جایگزین شعبه شهرضا گردید. در ضمن داده های شعب کاشان و همدان از خود شعب مذکور و داده های شعبه اصفهان، از بیمه مرکزی کارآفرین جمع آوری شد.

1-9-3- قلمرو زمانی:

قلمرو تحقیق از لحاظ زمانی، سال های 1389 و 1390 در نظر گرفته شده است.

1-10- روش تجزیه و تحلیل داده ها:

در پژوهش حاضر از آزمون کولوموگروف اسمیرنوف برای نرمال بودن توزیع هر یک از داده ها، از آزمون t استیودنت تک جامعه ای برای بررسی میانگین میزان اهمیّت متغیرها با حد متوسط، از آزمون ناپارامتریک فریدمن به منظور رتبه بندی میزان اهمیّت شاخص ها و تعیین ترتیب اهمیّت آنها، از آزمون ناپارامتریک کروسکال والیس به منظور بررسی تأثیر یا عدم تأثیر متغیرهای دموگرافیک یا تعدیلگر بر روی شاخص های تحقیق و در نهایت با استفاده از تکنیک [24]TOPSIS جهت رتبه بندی شعب بیمه استفاده شده است. در این پژوهش برای تجزیه و تحلیل اطلاعات و انجام آزمون های فوق از نرم افزار های SPSS، EXCELL و SDI TOOLS 4  استفاده شده است.

 

1-11- محدودیت های تحقیق:

• عدم دسترسی به اطلاعات دقیق و قابل اتکاء از سوی مشتریان به منظور دسترسی به بازخور سرویس دهی شعب شرکت های بیمه؛
• عدم دسترسی کافی و کامل به تمامی اطلاعات مورد نیاز شعب بیمه به دلیل عدم همکاری برخی از مدیران؛
• عدم جامعه آماری کامل و کافی از سال های گذشته شعب، به دلیل عدم وجود ساختار و فرم های جامع.

1-12- سوابق موضوع:

با توجه به اینکه قالب اصلی تحقیق از مدل ارزیابی عملکرد متوازن (BSC) گرفته شده است، محقق در پژوهش خود در این زمینه از پایان نامه ها و مقالات زیر بهره گرفته است.

1. پایان نامه كارشناسی ارشد با عنوان «طراحی مدل جامع رتبه بندی شركت های خودرو سازی در ایران» كه توسط دكتر سیّد عبدالجابر قدرتیان كاشان با راهنمایی دكتر علی اصغر انواری رستمی و مشاوره دكتر مصباح الهدی باقری در سال 1381 در دانشگاه امام جعفر صادق (ع) مورد دفاع قرار گرفته است. هدف كلی این پایان نامه ارائه مدلی جامع جهت رتبه بندی شركت ها به خصوص در مورد شركت های خودروسازی می باشد.
2. مقاله ای با عنوان «تبیین شاخص های ارزیابی عملكرد شركت های بیمه خصوصی با استفاده از روش امتیازی متوازن با نظر خبرگان» كه توسط محمّد صادق زارع با راهنمایی دكتر حمیدرضا حسن زاده در سال 1388 به پذیرش فصلنامه درآمده است. در این پژوهش سعی شده است تا با توجه به اهمیّت خدمات ارائه شده و فعالیت شركت های بیمه خصوصی بر اساس چهار وجه BSC به بررسی و شناسایی شاخص ها و معیارهای عملكرد شركت های بیمه خصوصی با تعیین درجه اهمیّت هر یك از آنها جهت ارائه الگوی ارزیابی عملكرد این شركت پرداخته شود.
3. مقاله ای با عنوان «رتبه بندی شركت های بیمه در ایران بر مبنای رویكرد كارت امتیازی متوازن و با استفاده از تكنیك MADM» كه توسط آقایان رضا جلالی و دكتر پرویز حاجیانی و خانم خسروانی در پائیز سال 1389 در شماره نهم پژوهش های مدیریت به چاپ رسیده است. این پژوهش با اهداف شناسایی و انتخاب شاخص های عملكردی شركت های بیمه، رتبه بندی آنها و شناسایی نقاط قوت و ضعف آنها ارائه شده است.
4. مقاله ای با عنوان «كاربرد كارت امتیازی متوازن و ویکور در رتبه بندی شركت های بیمه» كه توسط آقایان محسن حجازی، دكتر مقصود امیری و دكتر نادر مظلومی در سال 1390 به پذیرش پژوهشنامه شماره 2 بیمه درآمده است. این پژوهش با استفاده از كارت امتیازی متوازن و یكی از روش های تصمیم گیری چند معیاره مناسب به نام VIKOR به ارزیابی شركت های بیمه در كشور می پردازد. دسترسی به شاخص های ارزیابی و رتبه بندی شركت های بیمه از جمله اهداف این پژوهش می باشد.

 مقالات و پایان نامه های متعدد دیگری نیز در این پژوهش مورد رجوع قرار گرفته است كه اكثر آنها در پژوهشكده بیمه مركزی به عنوان منبع موجود می باشد، كه دراین قسمت به ذكر عناوین آنها اكتفا می گردد.

1. مقاله ای با عنوان «بهینه سازی ارزیابی عملكرد صنعت بیمه با استفاده از روش تلفیقی مدل تعالی سازمانی و كارت امتیازی متوازن» كه توسط خانم كشوری با راهنمایی دكتر نادر مظلومی در پژهشنامه بیمه ارائه گردیده است.
2. مقاله دیگر با عنوان « مروری بر روش های ارزیابی عملكرد شعب » كه توسط خانم دانشور و دكتر عادل آذر در فصلنامه بیمه ارائه گردیده است.