تظلم ودادخواهی اشخاص در یک مرجع بیطرف همیشه ودرادوار مختلف تاریخی دقدقه خاطر انسانها وجوامع بشری بوده است شخص اعم از حقیقی و حقوقی که به دستگاه قضا التجاء می آورد خواهان احقاق حق خود در کمترین زمان ممکنه بارعایت انصاف وموازین عدلت از سوی محکمه است که در مراحل مختلف دادرسی از سوی افراد ومقامات مسوول مستلزم پیگیری شایسته میباشد بررسی حقوق چنین اشخاصی مارا به راهکاری راهبردی دراین زمینه رهنمون خواهد ساخت وبالتبع ازخلال چنین بررسی نقاط ضعف وقوت وضعیت موجود آشکار خواهد شد.
1-1بیان مساله
واژه شاکی در لاتین معادل Complainant و درعربی مترادف با مجنی علیه نیز بکار رفته است و در اصطلاح حقوق کیفری به شخصی که از وقوع جرمی متحمل ضرر و زیان شده و یا حقی از قبیل قصاص پیدا کرده و آن را مطالبه می کند مدعی خصوصی و شاکی نامیده می شود .
از نظر تاریخی ، ابتدا تعقیب دعوی کیفری و اقامه شکایت به عهده فرد بزه دیده است .[1] زیرا شکایت کننده به واسطه ضایع شدن حقش این حق را برای خود مسلم دانسته و با حضور به مراجع ذیصلاح جهت احقاق حق اعلام شکایت می نماید این موضوع خطراتی را برای شاكی به دنبال می آورد كه لزوم حمایت از شاكی را در سیستم قضایی روشن می كند كه معمولا سه نوع حمایت از شاكی در این مورد مطرح می شود:
1 – حمایت از شاکی بلافاصله پس از تحقق جرم از قبیل حمایتهای پزشكی، روانشناختی؛وهمچنین درمرحله طرح دعوا
2- حمایت از شاکی در مرحله دادرسی از قبیل تفهیم حقوق و فراهم آوردن نیازهای حقوقی؛[2]
3- حمایت از شاکی در مرحله تامین ضرر و زیان از قبیل تامین خسارت زیان دیده از منابع دولتی وکلادرمرحله اجرا.
در این پایان نامه به طور کلی به بررسی مشکلات شاکی در حین احقاق حق خود در مراجع ذیصلاح « پلیس ، قضات ، پرسنل اداری وکلاء ، کارشناسان ، پزشکی های قانونی و شورا های حل اختلاف» بحث می شود و علاوه بر آن به کنکاش در چهار سطح 1) تقینی 2) قضایی 3) اجرایی 4) مشارکتی حقوق جزا در بستر احقاق حق شکّات پرداخته می شود.
1-2سوالات تحقیق:
- سوال اصلی :
- منظورازحمایت ازشاکئ در فرآینددادرسی کیفری چه نوع حمایتهایی است؟
- سوال فرعی :
- حمایت از شاکی درکدام مرحله ازمراحل دادرسی کیفری مهم تراست؟
- درمراحل مختلف دادرسی چگونه میتوان ازشاکی حمایت کرد؟
1-3فرضیه های تحقیق:
- فرضیه اصلی:
- باتوجه به ذکر فرایند میتوان حمایتهای تقنینی وقضایی ازبدوطرح دعوا تاتعقیب ،توقیف و…..تارسیدگی واجراراکه حمایت ازشاکی رازیر چترخودآورد برشمرد.
- فرضیه های فرعی:
- اساساً حمایت را میتوان به جلب منفعت یا تامین حقوق تضییع شده یادرمعرض خطر تعبیرنمودبااین اوصاف درهرمرحله ازفرآیندکه حقوق حقه شاکی درمعرض خطریاامحاء قرارگیرددرآن مرحله ازاهمیت بالاتری برخوردارخواهدبود،مثلادرمرحله تعقیب یااجراء.
- به فراخورمحدوده هرمرحله واختیارات موجوددریدقاضی وتکالیف موجودقضات دراین زمینه ومیزان دخالت شاکی به نظرمیرسدباشناسایی حقوق منظوره بصورت صریح درموادجداگانه به نوعی حالت منفعل درقضات رافعال نموده ودرمواردی که بدون درخواست قضات واجه باتکلیف نیستند آنهارامکلف نمود.
1-4پیشینه تحقیق :
- آقای پیمان ابراهیمی در مقاله ای تحت عنوان بزه دیده به منزله شاکی و حقوق او در مقررات دادرسی ایران منتشر شده در مجله حقوقی مرکز تحقیقات علوم انسانی شماره 52 به بررسی حقوق شاکی در مقررات دادرسی پرداخته است.وی بر این باور است که امروزه رویکرد حمایت از شاکی اغلب نظامهای کیفری را متحول کرده و زمینه پیش بینی مقررات حمایت از بزه دیدگان را مهیا ساخته است.
- آقای دکتر علی حسین نجفی ابرند آبادی در میزگردی با عنوان عدالت برای بزه دیدگان که در مجله مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی شماره 53 به چاپ رسیده است بر این باور است که ابتدا باید نقش شاکیان در فرایند تکوین جرم مورد توجه قرار گیرد .بدین سان شاکی به عنوان عامل محرک یا عنصری از اوضاع و احوال مشرف به جرم یا جزیی از وضعیت ما قبل بزهکاری محور مطالعات جرم شناختی واقع شود.
1-5ضرورت تحقیق
ازآنجائیکه محقق ازکارکنان تشکیلات قصائی بوده واکثرمشکلات این افراد را که سرو کارشان به دستگاه قضایی می افتاد مشاهده نموده هر چند محاکم قضائی واحد هایی تحت عناوین ،ارشاد و معاضدت قضائی،حمایت از زنان وکودکان بزه دیده،حمایت ازایثارگران جنگ تحمیلی دایرکرده اند و سعی بر این داشته به نوعی حمایت های قضایی را درجهت تامین نیازهای حقوقی واجدین شرایط ارائه دهد،اما عملاً خدمات شایسته ای در این مورد انجام نداده اند. .از این رو این پژوهش در صدد تحقیق در این مورد است.
1-6اهداف تحقیق:
- هدف آرمانی : هدف آرمانی محقق ازجمع آوری این موضوع ایجاد اطمینان واعطای آرامش برای شاکی یا بزه دیده ومیل و رغبت او درادامه وپیگیری پرونده های خود و اعلام جرم درصورت وقوع آن و تلاش در جهت جبران خسارت های مادی و معنوی است
- هدف كاربردی : هدف کاربردی این تحقیق از نظر نگارنده این میباشد،چنانچه قوه مقننه قصد قانونگذاری داشته باشد می تواند با بکارگیری تئوری های مطرح شده خلاء های موجود درقوانین جاری را درجهت دفاع از حقوق شاکی برطرف و اصلاح نماید و ضریب امنیت را بالا ببرد
1-7روش تحقیق:
- ابتدا مطالعه سوابق طرح و سپس کار بر روی موضوع اصلی پژوهش مورد نظر می باشد.
1-8روش گرد آوری اطلاعات :
یکی از اصلی ترین بخش های هر کار پژوهشی را جمع آوری اطلاعات تشکیل می دهد، چنانچه این کار به شکل منظم و صحیح صورت پذیرد کار تجزیه و تحلیل و نتیجه گیری از داده ها با سرعت و دقت خوبی انجام خواهد شد،روش های گردآوری اطلاعات پژوهش به دو دسته کتابخانه ای و میدانی تقسیم می شود . در خصوص گرد آوری اطلاعات مربوط به ادبیات موضوع و پیشینه این پژوهش از روش کتابخانه ای استفاده شده است .
1-9کلید واژه ها :
- شاکی
- روشهای حمایت از شاکی
- حقوق کیفری ایران
1-10جمع بندی:
- در این فصل در ابتدا بیان مسئله و سپس سؤالات و فرضیه های تحقیق آورده شده،در ادامه به ترتیب پیشینه تحقیق ،ضرورت انجام تحقیق ،اهداف تحقیق،روش تحقیق،روش گرد آوری اطلاعات تحقیق،و کلید واژه ها مطرح شده است.
