بر اساس این نظریه، الگوهای تعامل در خانواده در علت شناسی و نگهداری اختلالات روانی در کودکان نقش بسزایی دارند (کار، ۲۰۰۰). در این نظریه هم عوامل ژنتیک و هم عوامل محیطی در تعامل با یکدیگر در بروز مشکلات روان شناختی دخالت دارند. به عبارت دیگر، محیط زندگی آرام و بدون تنش ‌از بروز مشکلات روان شناختی حتی در کودکانی که از نظر ژنتیکی در معرض خطر محسوب می‌شوند، جلوگیری می‌کند (سیموس، ۲۰۰۲).

تئوری­های روان شناختی و فیزیولوژیایی مختص به اضطراب کودک

فروید، اولین کسی بود که تلاش نمود تا مفهوم اضطراب کودک را در غالب یک نظریه علمی بیان نماید (اسپیل برگر، ۱۹۶۶). در دیدگاه فروید (۱۹۳۶)، اضطراب، به عنوان یک وضعیت یا حالت عاطفی ناخوشایند در نظر گرفته می‌گردد. فروید، مفهوم اضطراب را به صورت یک سیگنال بیان می‌دارد، که نشان دهنده یک وضعیت خطرناک می‌باشد و او بین اضطراب عینی و اضطراب نوروتیک، بسته ‌به این که منبع خطر در محیط خارج باشد، یا حاصل تکانه های درونی باشد، تفاوت قایل می‌گردد. بر اساس دیدگاه فروید، اضطراب عینی، شامل واکنش درونی پیچیده ایی است که آسیب حاصل از خطر بیرونی را پیش‌بینی می کند. در اضطراب عینی، شدت واکنش متناسب با وسعت خطر برونی است که آن را بر می انگیزد. در اضطراب عینی، هر چه خطر بیرونی، بیشتر باشد تهدید درک شده از سوی کودک، بیشتر است و هر چه شدت اضطراب، بیشتر باشد واکنش اضطرابی حاصل، بیشتر خواهد بود. اضطراب نوروتیکی، به وسیله احساس ترس و برانگیختگی فیزیولوژیایی در دیدگاه فروید مشخص می‌گردد. در دید فروید، منبع خطر درونی است و این منبع به صورت خودآگاهانه، درک نمی شود چون که معمولا واپس زده می‌گردد.

نظریه می

می، در سال (۱۹۵۰) اضطراب را به عنوان ترسی توصیف نمود که کودک، آن را در مقام تهدیدی بر شخصیت خود می‌داند. می، معتقد است که وقایع یا محرک‌های مشخص حاصل از یادگیری باعث برانگیختگی اضطراب در کودک می‌باشد. می، معتقد است که اضطراب یک واکنش مناسب در برابر یک خطر بیرونی است، لیکن اضطراب نوروتیک واکنشی نامعقول در برابر یک خطر بیرونی است.

نظریه سالیوان

سالیوان (۱۹۵۰) این مسئله را مطرح نمود، که اضطراب کودک، به عنوان یک حالت شدید نامطلوب تنش زا می‌باشد که حاصل عدم تأیید کودک، در روابط بین فردی است. به عنوان مثال، در یک رابطه عاطفی بین مادر و کودک زمانی که کودک نادیده گرفته می شود در وی اضطراب ایجاد می‌گردد (سالیوان ۱۹۵۰). در این دیدگاه، زمانی که اضطراب برانگیخته می‌گردد قادر است که ادراک کودک را از حقیقت تحریف نماید.

اخیراً، بحث­های فزاینده ایی در رابطه با تئوری های فیزیولوژیایی اضطراب کودک مطرح شده است. این تئوری­ها، این مسئله را بیان می‌کنند که کودکان مبتلاء به اضطراب، درجات شدیدی از برانگیختگی فیزیولوژیایی را تجربه می نمایند زمانی که با موقعیت های اجتماعی یا استرس هایی روبرو می‌گردند که آن ها را به عنوان منبع اضطراب یا خطر فرض می نمایند (جرلاش، مورلین و رست ۲۰۰۴).

نظریه اندرسون و هب

اندرسون و هب (۲۰۰۹) بر این باور هستند که تأکید بر برانگیختگی فیزیولوژیایی، منجر به افزایش نشانگان اضطراب در کودک است. علاوه بر آن، در میان کودکان مبتلاء به اضطراب درک از خطرناک بودن تاثیرات فیزیولوژیایی می‌تواند باعث حفظ نشانگان اضطراب شده و در نتیجه، کودک یاد می‌گیرد تا از موقعیت های تهدید کننده یا اضطراب آمیز که همراه با واکنش های فیزیولوژیایی است دوری گزیند (اندرسون و هب، ۲۰۰۹).

نظریه اضطراب حالت در برابر اضطراب صفت

از سال های ۱۹۵۰ نظریات مختلفی در رابطه با اضطراب مطرح گردید. کتل و شایر (۱۹۵۸) دو نوع متفاوت از اضطراب، را شناسایی نمودند که از آن تحت عنوان اضطراب حالت و اضطراب صفت یاد شده است.

در شیوه تحلیل عوامل کتل و شایر، محققین دریافتند که اضطراب، حالت مبتنی بر الگوی متغغیرها است و از آن تحت عنوان یک حالت گذرا یا وضعیتی از ارگانیزم یاد می‌گردد که در طی زمان دچار نوسان می‌گردد. به هر حال اضطراب صفت در غالب تفاوت‌های فردی باثبات و پایدار و در غالب یک خصیصه نسبتا مداوم شخصیتی اندازه گیری می‌گردد و متغییرهای فیزیولوژیایی مانند نرخ تنفس و فشار خون در حالت اضطراب نمود بیشتری می‌یابد. بر اساس دیدگاه اسپیل برگر(۱۹۶۶)، اضطراب حالت اشاره به یک فرایند تجربی یا واکنش تجربی دارد که در زمان حال حاضر و با یک شدت مشخص اتفاق می افتد. اضطراب حالت، به وسیله احساس خودآگاهانه از بیم و نگرانی مشخص می‌گردد که همراه با فعالیت سیستم اعصاب خودمختار است. در نقطه مقابل، اضطراب صفت، اشاره به وضعیت نهفته ایی، در رابطه با یک واکنش فوری در برابر محرک ایجاد کننده اضطراب دارد (اسپیل برگر، ۱۹۷۲).

نظریه لازاروس و آوریل

پس از دیدگاه کتل و شایر لازاروس و آوریل (۱۹۷۲)، اضطراب را به عنوان سندرم هیجانی پیچیده در نظر گرفته اند که شامل حالات شناختی و عاطفی ناخوشایند است. کتل (۱۹۷۲) و ایزارد (۱۹۷۲) الگوی پاسخ در اضطراب، یک هیجان بنیادین است اما ایزارد این مسئله را بیان می کند که اضطراب یک واکنش پیچیده اما غیر باثبات است که شامل ترکیبات متغیری از هیجانات پایه ای مختلف نظیر پریشانی و خجالت است.

مطالعات رابینز (۱۹۹۶) و رابینز و پرایس (۱۹۹۱) نشان می‌دهد که کودک دارای اضطراب،هنگامی که در انجام وظایف کلیدی خود که والدین به وی می سپارند، ناموفق باشد و مشکل اعتماد به نفس در او درمان نشود، ممکن است در سنین بالاتر، در برقراری دوستی ناتوان شود و از کسب مهارت های تحصیلی باز ماند. این گونه نارسایی ها می‌تواند به یأس، درماندگی و گوشه گیری روزافزون او منجر شود. علاوه بر این، چنانچه کودک، مهارت های لازم را در سنین مربوط به آن کسب نکند، ممکن است دیگر فرصتی برای جبران آن دوران نداشته باشد.

مراحل رشد شناختی کودکان

معروف ترین و کامل ترین نظریه روان شناختی، که تا کنون به بحث به صورت تخصصی به بررسی مراحل رشد شناختی کودکان، پرداخته است، نظریه روان شناس معروف پیاژه است.

مفاهیم پایه درنظریه پیاژه

بند دوم:مهریه در آیین یهود و مسیحیت

مهر اکنون نیز بین اسراییلیها از ارکان عقد نکاح به شمار می رود و کلیه فرق یهود نکاح بدون آن را باطل می دانند. در فرقه کاتولیک مهریه وجود ندارد، فرقه پروتستان تعیین صداق را الزامی نمی داند ولی با موافقت زوجین و والدین، آن ها می توان صداق را تعیین و در نکاحنامه تصریح نمود^[۳۲]..

بند سوم:مهریه در عربستان قبل از اسلام

در عربستان قبل از اسلام زن وضع خاصی داشت و نه تنها شخصیت و حقوقی برای او قائل نبودند بلکه اصولاً با وجودش مخالفت داشتند. به طوری که تاریخ حکایت دارد اعراب، داشتن دختر را ننگ تلقی می‌کردند و به وسایل مختلف او را از بین می بردند. در عربستان مهر متعلق به پدر بوده و دختر حقی به آن نداشته و چون پدر با ترویج دختر خود و گرفتن مهر او مال خود را زیاد می کرد، لذا دختر را نافجه می‌گفتند و تهنیت کسی که صاحب دختری می شد جمله (هنیئا لک النافجه) بود. اعراب در زمان جاهلیت از تزویج دختران خود بغیر از قبیله امتناع داشتند مگر در صورتی که داماد به پرداخت مهر زیادتری حاضر می شد که در این حالت پدر دختر، با ازدواج او موافقت می نمود. حتی در خود قبیله هم حق تقدم برای ازدواج با کسی بود که مهر بیشتری تسلیم می کرد.

در زمان جاهلیت رسم دیگری نیز بود که موجب محروم شدن زن مهر می شد. یکی از آنهارسم ارث زوجیت و یا نکاح میراثی بود. بدین صورت که اگر کسی می مرد وارثان افراد از قبیل فرزندان و برادران همان طوری که ثروت او را به ارث می بردند، همسر او را نیز به ارث می بردند و پسر یا برادر میت این حق را داشت که آن زن شوهر مرده را به تزویج دیگری درآورد و مهریه را هم خودش بگیرد و یا او را بدون مهر جدیدی و به موجب همان مهری که میت قبلاً پرداخته زن خود قرار دهد..

قرآن کریم رسماً ارث زوجیت را منسوخ کرد و فرمود: «یا ایها الذین امنوا لایحل لکم ان ترثو النساء کرهاً»: ای کسانی که ایمان آورده اید بر شما روا نیست که زنان مورث خود را ارث ببرید در حالی که خود آن زنان تمایل ندارند که همسر شما باشند.

دیگر از انواع نکاح عجیب زمان جاهلیت نکاح ثغار است در این نکاح مهر جنبه مالی ندارد و به ولی دختر نیز چیزی داده نمی شود بلکه پدر یا برادر دختر در قبال تمتعی که از دختری می بردند حاضر می شدند که دختر یا خواهر خود را به تزویج پدر یا برادر آن دختر در آورند. ‌بنابرین‏ نکاح ثغار ازاقسام نکاح معاوضه به شمار می‌رفت. اسلام این رسم را منسوخ کرد. رسول اکرم در این مورد فرموده اند «لا ثغار فی الاسلام» نکاح ثغار در اسلام جایز نیست^[۳۳].

بند چهارم:مهریه در اسلام

آنچه از مطالعه تاریخ حقوق زن در ادوار گذشته معلوم می شود این است که روز به روز وضعیت زن در اجتماعات مختلف بهتر شده و به مرور زمان و ظهور تمدن، زن امتیازات و حقوقی کسب نموده است

پس از ظهور اسلام نیز وضعیت زن در ردیف سایر امور اجتماعی کاملاً تغییر یافت. قران کریم هر رسمی را که موجب تضییع مهر زنان می شد منسوخ کرد، از جمله آن که وقتی مردی نسبت به زنش دلسرد می شد، او را در مضیقه و شکنجه قرار می‌داد و هدفش این بود که با سختی دادن وی او را به طلاق راضی گرداند و تمام یا قسمتی از آنچه را که به عنوان مهر به او داده از او پس بگیرد. قران کریم در این باره می فرماید: «زنان را به خاطر این که چیزی از آن ها بگیرید و قسمتی از مهری که به آن ها داده اید جبران کنید، تحت مضیقه و شکنجه قرار ندهید».

چون حقوق اسلام اهمیت فراوانی برای نکاح قائل بوده، احکام خاصی برای آن وضع کرد که یکی از مهمترین آن احکام مهر می‌باشد. پدید آمدن مهر نتیجه تدبیر ماهرانه ای استکه در متن خلقت و آفرینش برای تعدیل روابط زن و مرد و پیوند آن ها به یکدیگر به کار رفته است. قرار دادن مهر برای زن ایجاد شخصیت می‌کند، به نوعی که می توان گفت ارزش معنوی مهر بیش از ارزش مادی آن است.

قانون مهر هماهنگی با طبیعت است، از این رو که نشانه و زمینه آن است که عشق از ناحیه مرد آغاز شده و زن پاسخگوی عشق اوست و مرد به احترام او هدیه ای نثار وی می‌کند و از این رو نباید قانون مهر که یک ماده ازیک اساسنامه کلی است و به دست طراح طبیعت تدوین شده، به نام تساوی حقوق زن و مرد ملغی گردد. در اسلام مسئله مهریه و پرداخت آن به قدری اهمیت دارد که اگر شوهر زنی، کافرشود و مهر زنش را نپردازد، دولت اسلامی او را موظف به پرداخت آن می‌کند و در صورت عدم قدرت از محل بیت المال به او می پردازد و نیز حاکم اسلامی بااستفاده از اختیارات خود می‌تواند به طلبکاری بگوید که از طلب خود صرف نظر نماید ولی نمی تواند زن را وادار کند که مهر خود را به شوهر خود ببخشد^[۳۴].

گفتار دوم:پیشینه نفقه

نفقه در آیات و روایات مختلفی بیان شده است که عبارتند از:

۱ـ آیه ی ۳۴ سوره ی نساء:الرجال قوامون علی النساء بما فضل اللّه بعضهم علی بعض و بما انفقوا من اموالهم
خداوند در این آیه تصریح می‌کند که نفقه ی زن بر عهده ی مرد است. ۲ـ آیه ی ۲۳۳ سوره بقره:
والوالدات یرضعن اولادهن حولین کاملین لمن اراد انْ یتم الرضاعه و علی المولود لَهُ رزقهم و کسوتهن بالمعروف لاتکلف نفسٌ الاّ وسعها.مادران فرزندان خود را دو سال تمام شیر می‌دهند. (این) برای کسی است که بخواهد دوران شیرخوارگی را تکمیل کند و بر آن کس که فرزند برای او متولد شده (پدر) لازم است خوراک و پوشاک مادر را به شایستگی بپردازد. هیچ کس بیش از توانایی خود تکلیفی ندارد.۳ـ آیه ی ۷ سوره ی طلاق:ینفق ذومعه من سعته و مَن قدر علیه رزقه فلینفق ممّا آتاه اللّه لایکلف اللّه نفسأ الا ما اتاها.
آنان که امکانات وسیعی دارند، باید از این امکانات وسیع انفاق کنند و آنان که تنگ دست هستند، از آن چه خداوند به ایشان داده است، انفاق کنند. خداوند هیچ کس را جز به مقدار آن توانایی که به او بخشیده است، تکلیف نمی کند.

بند اول:مبانی نفقه در اسلام

سؤال مهمی که در این زمینه مطرح می شود, این است که آیا رابطه‎ای بین نفقه و تمکین وجود دارد؟ برای پاسخ به آن باید مبنای الزام به انفاق مورد بررسی قرار گیرد. ‌در مورد این که سبب و مبنای الزام شوهر به پرداخت نفقه چیست؟ از دیدگاه فقهای شیعه چند مبنا مطرح می شود که به اختصار بیان می‌گردد.

رابطه تمکین خاص با نفقه

مشهور فقهای شیعه تمکین را همانند عوض یا شبه عوض در برابر نفقه قرار داده و نفقه را مشروط به تمکین نموده اند و وجوب نفقه را مشروط به عقد دائم و تمکین کامل زوجه می دانند^[۳۵].صاحب ریاض هم نفقه را همانند عوض معاملات در مقابل تمکین می‌داند^[۳۶].

• • تحصیلات: رابطه تعهد سازمانی با تحصیلات منفی و ضعیف است. این رابطه بیشتر مبتنی بر تعهد نگرشی است و ارتباطی با تعهد حسابگرانه ندارد. دلیل این رابطه منفی انتظارات بیشتر افراد تحصیلکرده و فرصت های شغلی آن ها‌ است .

• • ازدواج: این متغییر با تعهد سازمانی همبستگی ضعیفی دارد . اما چنین اظهار می شود که ازدواج به دلیل مسائل مالی با تعهد حسابگرانه ارتباط پیدا می‌کند .

• • سابقه در سازمان و در سمت سازمانی : به دلیل سرمایه گذاریهای فرد در سازمان سابقه بیشتر در مقام یا سازمان باعث تعهد بیشتری می شود اما این رابطه ضعیف است.

• • استنباط از شایستگی شخصی : افراد تا حدی به سازمان تعهد پیدا می‌کنند که زمینه تأمین نیازهای رشد و کامیابی آن ها فراهم شود. ‌بنابرین‏ کسانی که استنباط شایستگی شخصی بالا دارند انتظارات بیشتری خواهند داشت. رابطه این دو متغییر مثبت و قوی است .توانایی ها : افراد با مهارت‌های بالا، برای سازمان ارزشمند هستند. این امر پاداش سازمان را به آن ها افزایش می‌دهد . در نتیجه موجب تعهد حسابگرانه می شود.

• حقوق و دستمزد : حقوق و دستمزد موجب عزت نفس برای فرد می شود و بدین ترتیب تعهد نگرشی را افزایش می‌دهد .ضمنا حقوق و دستمزد نوعی فرصت در سازمان محسوب می شود که در اثر ترک سازمان از دست خواهد رفت. نتایج تحقیقات متعدد همبستگی مثبت اما ضعیفی را بین ایندومتغییر نشان می‌دهد.

ب- خصوصیات شغلی و تعهد سازمانی

اگر چه رابطه خصوصیات متفاوت شغلی و تعهد سازمانی در تحقیقات متفاوت مورد بررسی قرار گرفته است اما هیچ مدل نظری برای توضیح دلیل همبستگی آن ها در دست نیست و تحقیق زاجاک (۲۰۰۱)، هم تأیید می‌کند که مشاغل غنی شده، موجب تعهد سازمانی بیشتر می شود، خصوصیات به دست آمده از تحقیقات شامل مهارت، استقلال، چالش و دامنه شغلی است : تنوع مهارت با تعهد سازمانی دارای همبستگی مثبت است. استقلال وتعهد سازمانی رابطه مثبت و بسیار ضعیفی دارند. مشاغل چالش برانگیز با تعهد سازمانی به خصوص ‌در مورد کسانی که به رشد شدید نیازمندند رابطه مثبت و قابل توجهی داشته است.

ج- تأثیر روابط گروهی و رابطه با رهبر بر تعهد سازمانی

در رابطه با تأثیر روابط گروهی و رابطه با رهبر به موارد زیر اشاره شده است :

• • انسجام گروه^[۹۷] : برخی مطالعات رابطه انسجام گروهی و تعهد سازمانی را مثبت و تعدادی دیگر، رابطه این دو را منفی دانسته اند. البته همبستگی حاصل از جمیع تحقیقات مثبت و ضعیف بوده است .

• • وابستگی متقابل وظایف^[۹۸] : در اغلب مطالعات رابطه وابستگی وظایف با تعهد،مثبت و متوسط گزارش شده است وقتی کارکنان در شرایط وابستگی شدید وظایف باشند از کمک خود به سازمان و ‌گروه‌های مرتبط آگاهی خواهند یافت و این خود به تعهد نگرشی به سازمان منجر می شود.

• • ملاحظه کاری و ساخت دهی مدیران^[۹۹]: هر نوع رفتار مدیران با تعهد سازمانی همبستگی نسبی و مثبت دارند. البته تحقیقات نشان می‌دهند که این رابطه توسط عواملی از قبیل محیط کاری و خصوصیات آیین دستان تعدیل می شود .

• ارتباطات رهبر^[۱۰۰] : چگونگی ارتباطات رهبر با تعهد سازمانی، همبستگی قوی و مثبت دارد. بدین معنی، مدیرانی که ارتباطات به موقع و صحیحی ایجاد می‌کنند موجب تقویت محیط کار و تعهد بیشتر کارکنان می‌گردند.

د- ویژگی‌های سازمان و تعهد سازمانی:

در تعدادی از مطالعات، میان اندازه سازمان و میزان تعهد سازمانی همبستگی معنی دار ملاحظه شده است. اشاره می شود که در سازمان‌های بزرگ امکانات ترفیع بیشتر است و این امر به تعهد سازمانی می‌ انجامد.

ه – وضعیت نقش و تعهد سازمانی:

در تحقیقات انجام شده وضعیت نقش را را از طریق تضاد نقش , ابهام نقش و تعدد نقش اندازه گیری کرده‌اند. بر اساس مطالعات مودی و همکاران^[۱۰۱](۱۹۸۲) وضعیت نقش یکی از مقدمات ایجاد تعهد است. تحقیق ماتیو و زاجاک (۲۰۰۱) نیز این مسأله را تأیید می‌کند . یکی از فرضها در این مورد این است که وضعیت نقش ناشی از ادراک حاصل از محیط کاری است.

۲-۲-۲-۵- الگوهای تعهد سازمانی

الف)الگوی سه بخشی تعهد سازمانی آلن و می یر (۲۰۰۳)

در الگویی که توسط آلن و می یر طراحی شده ( تعهد سازمانی به عنوان وابستگی عاطفی و روانی به سازمان ، تعهد به عنوان درک هزینه های ناشی از ترک سازمان و تعهد به عنوان تکلیف به ماندن در سازمان) به ترتیب تحت عنوان تعهد عاطفی، تعهد مستمر یا عقلانی و تعهد تکلیفی یا هنجاری طبقه بندی شده اند. وجه اشتراک این سه شیوه این دیدگاه است که مطرح می‌کند تعهد، حالتی روانی است که :

الف) رابطه فرد با سازمان را مشخص می‌کند.

ب)به طور ضمنی به تصمیم ترک یا ماندن در سازمان اشاره می‌کند.

ج) احتمال ترک خدمت را کاهش می‌دهد.

ماهیت ارتباط فرد با سازمان در هر یک از ابعاد سه گانه تعهد متفاوت می‌باشد . کارکنان دارای تعهد عاطفی قوی ‌به این خاطر در سازمان می مانند، چون به آن تمایل دارند . افرادی که تعهد مستمر یا عقلانی قوی دارند به خاطر نیاز خود در سازمان می مانند و آنهایی که تعهد هنجاری (تکلیفی)قوی دارند ‌به این جهت در سازمان می مانند چون احساس می‌کنند باید بمانند و در واقع احساس مسئولیت و دین و تکلیف به ماندن در سازمان می‌کنند .

پیش شرط های تعهد عاطفی مطرح شده در این الگو، همان پیش شرط های مطرح شده توسط مودی و همکاران(۱۹۸۲) می‌باشد که به چهار دسته طبقه بندی می‌شوند:

• • ویژگی های شخصی ^[۱۰۲]

• • ویژگی های شغلی ^[۱۰۳]

• • تجربیات کاری^[۱۰۴]

• ویژگی های رفتاری^[۱۰۵]

همچنین مطرح می شود که جزء مستمر تعهد سازمانی بر اساس دو عامل حجم و اندازه سرمایه گذاری های فردی و نیز درک فقدان فرصت های شغلی در خارج از سازمان ایجاد می شود. احتمال اینکه کارکنان در سازمان باقی بمانند رابطه مثبتی با حجم و اندازه سرمایه گذاری هایی دارد که آنان در سازمان کرده‌اند. همچنین سرمایه گذاریها، فقدان فرصت های شغلی جایگزین و هزینه های متصوره ناشی از ترک سازمان را افزایش می‌دهد. ‌بنابرین‏ کارکنانی که باور دارند (می دانند ) جایگزینی شغلی کمتری برای آن ها وجود دارد، تعهد مستمر آن ها به کارفرمای فعلی سازمان، قوی تر خواهد بود،در نهایت مطرح می شود که جزء تکلیفی (هنجاری) تعهد سازمانی تحت تأثیر تجربیات فرد قبل از ورود به سازمان(اجتماعی شدن خانواده- فرهنگی) و همچنین از بدو ورود به سازمان(اجتماعی شدن سازمان) قرار می‌گیرد. همچنین پیرامون اجتماعی شدن سازمان ،مطرح می شود کارکنانی که از طریق شیوه های مختلف سازمانی رهنمون شده تا سازمان را به خوبی باور کنند، وفاداری و تعهد تکلیفی بیشتر به سازمان خواهند داشت(می یر و همکاران، ۲۰۰۴).

ب)الگوی تعهد سازمانی هانت و مورگان^[۱۰۶]

هانت و مورگان (۱۹۸۵) تعهد سازمانی را در دو بعد خرد و کلان مورد توجه قرار داده‌اند:

نسبت های مالی

تحلیل گران مالی به منظور تحلیل وضعیت مالی یک شرکت از نسبت های مالی استفاده می‌کنند.

نسبت‌های مالی می‌تواند برخی از واقعیت‌های مهم را درباره نتایج عملیات و وضعیت مالی یک شرکت به آسانی آشکار و اطلاعات مربوط به آن را ارائه کند، لذا با توجه به هدف و موارد استفاده می توان نسبت های خاص را مورد تجزیه و تحلیل قرارداد.

نسبت های مالی معمولاً در چهار گروه زیر طبقه بندی شده اند:

١ – نسبت های نقدینگی: توانایی و قدرت پرداخت شرکت را ‌در مورد واریز بدهی های کوتاه مدت اندازه گیری می‌کند.

٢ – نسبت های اهرمی : تامین نیازهای مالی از طریق ایجاد بدهی را نشان می‌دهد. در واقع این نسبت ها تعیین می‌کنند که شرکت تا چه حد نیازهای مالی خود را از منابع دیگران تامین نموده است .

٣ – نسبت های فعالیت : درجه کارایی شرکت را در کاربرد منابعش اندازه گیری می‌کند.

۴ – نسبت های سود آوری : میزان موفقیت شرکت را درکسب سود و طریق تامین آن از محل درآمد،فروش و سرمایه گذاری را مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهد.

نسبت های نقدینگی

این نسبت ها از مقایسه دارایی جاری یا اقلام تشکیل دهنده آن با بدهی جاری به دست می‌آید.مهمترین نسبت های نقدینگی عبارتند از نسبت جاری و نسبت آنی.

نسبت جاری(Current ratio):

نسبت جاری از تقسیم مجموع دارایی های جاری بر مجموع بدهی های جاری به دست می‌آید.

Current Assets Current Liabilities

این نسبت نشان می‌دهد که در مقابل هر یک ریال بدهی جاری چه میزان دارایی جاری وجود دارد.اهمیت این نسبت از توجه به تعریف دارایی جاری و بدهی جاری روشن می شود.دارایی جاری آنچه راکه در مدتی کوتاه که معمولا کمتر از یک سال است به صورت نقد در اختیار واحد تجاری قرار می‌گیرد نشانمی دهد و بدهی جاری مبالغی را که باید از محل دارایی جاری تامین و در کوتاه مدت پرداخت گردد نشان می‌دهد.در گذشته عدد ۲ را برای این نسبت مهم در نظر می گرفتند اما اکنون بدون توجه به ترکیب اقلام مختلف دارایی جاری و در نظر نگرفتن این نسبت در طی چند سال گذشته ، این نسبت را بی معنی می دانند.به طور کلی می توان گفت هر اندازه نسبت جاری شرکت بزرگتر باشد ، آن شرکت در پرداخت بدهی‌های جاری با مشکل کمتری مواجه خواهد بود یا به عبارت دیگر بستانکاران تامین بیشتری خواهند داشت.در تفسیر نسبت جاری باید به نوسانات آن در طول مدت ، توجه داشت. زیرا امکان دارد که شرکت ها درپایان سال مالی با حساب آرایی و واریز موقت بعضی از اقلام بدهی و برگشت این اقلام در اوایل سال بعداین حساب را بهتر جلوه دهند.

نسبت آنی(Liquidity Ratio)

مشکل بزرگی که در نسبت جاری وجود دارد این است که این نسبت از لحاظ نقدینگی همه اقلام دارایی جاری را یکسان در نظر می‌گیرد. در صورتی که از نظر نقدینگی دارایی جاری را به دو دسته می توان تقسیم کرد :

۱-آنچه نقد و یا در حکم نقد است .مانند وجه نقد و بانک و حساب‌ها و اسناد دریافتنی . که ‌به این دسته دارایی های آنی گفته می شود.

۲-گروهی که از طریق فروش به نقد تبدیل می‌شوند . مانند موجودی های جنسی اعم از مواد و کالا

با توجه به تعاریف بالا می توان دریافت که دارایی آنی بیشتر از موجودی کالا می‌تواند در تامین طلب بستانکاران محور اتکا قرار گیرد.‌بنابرین‏ از نسبت دیگری به نام نسبت آنی استفاده شده است که در این نسبت همه اقلام دارایی جاری به جز موجودی کالا را منظور می‌کنند نسبت آنی از تقسیم دارایی آنی بر بدهی جاری به دست می‌آید. این نسبت بدین مفهوم است که در مقابل یک ریال بدهی جاری ، یک ریال دارایی جاری آن هم به صورت نقد و یا حساب قابل وصول و تبدیل به نقددر مدتی کوتاه وجود دارد.

نسبت آنی شرکت ها باید برابر با ۱ و یا بیشتر از آن باشد تا شرکت بتواند از محل دارایی های آنی بدهی های جاری خود را بپردازد. استدلال ‌تحلیل گرانی که استاندارد نسبت آنی را ۱ می دانند این است که این عددمرز بین قدرت نقدینگی کافی و قدرت نقدینگی ناکافی شرکت است.. این نسبت یکی از مفید ترین نسبت هاست. وبه وضوح نشان می‌دهد که آن قسمت از دارایی جاری که از لحاظ ارزش ، ثبات بیشتری دارد و احتمال کاهش در آن کمتر است تا چه میزان می‌تواند پشتوانه طلبکاران کوتاه مدت قرار گیرد.

Current Assets – Stock Current Liabilities

ﻧﺴﺒﺖ ﻫﺎی اﻫﺮﻣﯽ (ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺪﻫﯽ ﻫﺎ)

ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﻣﯿﺰان اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺪﻫﯽ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ و ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﺎﻟﯽ ﺷﺮﮐﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ. اﯾﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﻫﺎﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﺮﮐﺖ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺪﻫﯽ ﻫـﺎی ﺧـﻮد در ﺳـﺮ رﺳﯿﺪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. در ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺪﻫﯽ ﻫـﺎی واﺣـﺪ ﺗﺠـﺎری، ﻋـﻮاﻣﻠﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ و ﻣﺎﻟﯽ ﺷﺮﮐﺖ و ﻣﯿﺰان ﺑﺪﻫﯽ ﻫﺎی ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت در ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد. ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺪﻫﯽ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻮد آوری ﺷﺮﮐﺖ ﻧﯿﺰ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد زﯾﺮا در ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت، در ﺻﻮرﺗﯽ ﺷﺮﮐﺖ ﻗﺎدر اﺳﺖ ﺑﺪﻫﯽ ﻫﺎﯾﺶ را ﭘﺮداﺧﺖ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﻮد آور ﺑﺎﺷﺪ. وﻗﺘﯽ ﺑﺪﻫﯽ ﻫﺎ ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ، ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﺎﻟﯽ اﺿﺎﻓﯽ ﺑﺎﯾﺪ اﺑﺘﺪا از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺣﻘﻮق ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺳﻬﺎم ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد، ﻟﯿـــــﮑﻦ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﺎﻟﯽ از ﻃﺮﯾـﻖ ﺗﻤﺪﯾـﺪ ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﺮ رﺳﯿﺪ ﺑﺪﻫﯽ و ﻧﺤﻮه ﺑﺎز ﭘﺮداﺧﺖ آن را ﻧﯿﺰ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار دﻫﺪ. ﺑﺮﺧﯽ از ﻧﺴﺒﺖ ﻫﺎی اﻫﺮﻣﯽ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از:

ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺪﻫﯽ:

ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺪﻫﯽ، ﻣﺠﻤﻮع ﺑﺪﻫﯽ ﻫﺎ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮع داراﯾﯽ ﻫﺎ ﻣﯽ ﺳﻨﺠﺪ. اﯾﻦ ﻧﺴﺒﺖ در ﺻﺪ وﺟﻮﻫﯽ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﺪﻫﯽ ﻫﺎ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ. اﮔﺮ ﺑﺎزده ﺣﺎﺻـﻞ از آن ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺑﺪﻫﯽ ﺑﺎﺷﺪ، اﺳﺘﻔﺎده از اﻫﺮم ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻣﺎﻟﮑﯿﻦ اﺳﺖ وﻟـﯽ اﻋﺘﺒـﺎر دﻫﻨـﺪﮔﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺪﻫﯽ ﭘﺎﯾﯿﻦ را ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ زﯾﺮا در ﺻﻮرت ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن اﯾﻦ ﻧﺴﺒﺖ و ور ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ ﺷﺮﮐﺖ، ﺧﻄﺮ ﺗﺤﻤﻞ زﯾﺎن آﻧﻬﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد.

1. نسبت بدهی: این نسبت از تقسیم جمع بدهی های بلند مدت به کل بدهی ها به دست می‌آید به طور کلی وام و اعتبار دهندگان نسبت بدهی نسبتاً کم را ترجیح می‌دهند. نسبت بدهی زیاد معمولاً به معنای این است که شرکت برای تامین منابع مورد نیاز ناگزیر از استفاده تسهیلات بیشتری شده است .

Long Term Liabilities . Total Assets – Current Liabilitie

Total long term debt:

ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺪﻫﯽ ﺑﻪ ﺣﻘﻮق ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺳﻬﺎم:

اﯾﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ وﺟﻮﻫﯽ ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﺻـﺎﺣﺒﺎن ﺗـﺄﻣﯿﻦ ﺷـﺪه، ﭼﻘﺪر از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺪﻫﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ. اﯾﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻌﯿـﺎر ﻣﻬﻤـﯽ از ﺗﻮاﻧـﺎﯾ ﯽ ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺪﻫﯿﻬﺎﺳﺖ زﯾﺮا ﺑﺎﻻ ﺑﻮدن ﻣﯿﺰان ﺑﺪﻫﯽ ﻫﺎ در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ، ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺸﮑﻼﺗﯽ را ﺑﺮای ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﻬﺮه ﻫﺎ و اﺻﻞ ﺑﺪﻫﯽ در ﺳﺮ رﺳﯿﺪ ﻓﺮاﻫﻢ آورد. ﺑﺎﻻ ﺑﻮدن ﺑـﻪ ﺷـﺮﮐﺖ، در ﺷﺮاﯾﻂ ﻧﺎﻣﺴﺎﻋﺪ، رﯾﺴﮏ ﺗﺤﺼﯿﻞ وﺟﻮه ﻧﻘﺪ را ﻧﯿﺰ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ دﻫﺪ. ﺑﻌﻼوه در ﺻـﻮرﺗﯽ ﮐـﻪ بﺪﻫﯽ ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ ﺑﺎﻻ ﺑﺎﺷﺪ، ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﺸﮑﻼت ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﺎﻟﯽ، اﻧﻌﻄـﺎف ﭘـﺬﯾﺮی ﻣـﺎﻟﯽ ﺷﺮﮐﺖ، ﺧﺼﻮﺻﺎً در ﺷﺮاﯾﻂ ﻧﺎﻣﺴﺎﻋﺪ ﭘﻮﻟﯽ، ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ.

نسبت های فعالیت: