سازماندهی سیاسی فضا، اگر مهم‏ترین بحث دولت‏های مدرن نباشد بدون تردید یکی از حساسترین و مهم‏ترین مباحث آنها می‏باشد که عوامل سیاسی و اجتماعی، تاریخ و فرهنگ یک جامعه را به کمک می‏طلبد. مبحث سازماندهی سیاسی فضا، تا بدان حد دارای اهمیت است که به عنوان شاخصی برای گونه شناسی نظام‏های حکومتی نیز بکار می‏رود. بنابراین می‏توان گفت سازماندهی سیاسی فضا، تقسیم‏بندی یک پهنه سرزمینی براساس عوامل و محدوده‏های همگن اجتماعی، محیطی، اقتصادی، سیاسی و اداری توسعۀ پایدار و به منظور ایفای نقش سیاسی می‏باشد . لذا دولتها به دلیل اهمیت سازماندهی سیاسی فضا در توسعه کشورهایشان نسبت به تقسیم فضای سرزمین خود به شکل مناسب و بهینه جدیت خاصی دارند. سطح اختیارات و قدرت تصمیم‏گیری و کارکرد سیاسی واحدهای تقسیماتی درون کشوری تا حد زیادی تابع نوع دولت و سیستم سیاسی سطح ملی می‏باشد. در واقع سازماندهی سیاسی فضا، ازاهم مسائلی است که یک کشور در حال رشد باید برای انجام برنامه‏ریزی‏های اقتصادی و اجتماعی و اداری بهترین سرزمین و بهره‏برداری بیشتر به آن توجه نمود. مادامی که سازماندهی صحیحی نداشته باشیم بازده هرگونه برنامه‏ریزی در سطح ملی، منطقه‏ای و محلی ناچیز و احتمالاً مغشوش خواهد بود. بنابراین این پایان نامه در صدد است تا به تعیین نقش شهرستان بندرانزلی درسازماندهی فضای سیاسی استان گیلان پرداخته و بر این اساس و با توجه به موارد فوق به پنج فصل زیر تقسیم می گردد.

فصل اول : کلیات تحقیق که در آن بیان مسئله، ضرورت تحقیق، اهداف تحقیق، سوال تحقیق فرضیه های تحقیق، روش تحقیق، جامعه آماری، روش گردآوری اطلاعات، ابزار گردآوری تحقیق، روش تجزیه و تحلیل اطلاعات، سوابق تحقیق، محدودیت های تحقیق، محدوده و قلمرو تحقیق، واژه ها ومفاهیم اشاره گردیده است.

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق که در آن به موارد زیر پرداخته شده است

ناحیه سیاسی، فضا، تقسیمات بنیانی فضا، فضای جهانی، عرصه بین المللی، عرصه ی فراملی، فضای سیاره ای، سازماندهی، سازماندهی های بین المللی، سازماندهی فضا، سازماندهی سیاسی فضا و اهمیت آن، اهداف سازماندهی سیاسی فضا، عناصر و شاخص‏های سازماندهی

 سیاسی فضا، فرآیند سازماندهی سیاسی فضا، سازماندهی و مدیریت مکان و ناحیه سیاسی، عوامل موثر بر شکل گیری فرایند سازماندهی سیاسی فضا

اهداف عمده سازماندهی سیاسی و مدیریت ناحیه، ملاحظات لازم در سازماندهی سیاسی فضا، نظامهای حکومتی مدیریت سیاسی فضا و غیره می باشد.

فصل سوم: عرصه جغرافیایی پژوهش در این فصل به مواردی از جمله

ویژگی های طبیعی، موقعیت جغرافیایی، زمین شناسی بندرانزلی، توپوگرافی، اقلیم، منابع آب، خاک

ویژگی های انسانی، جمعیت و ساخت جنسی، ترکیب و نوع خانوار، تراکم جمعیت، سواد، گروه های سنی

مهاجرت، فعالیت های اقتصادی، مرفولوژی شهری و ساختار فضایی- کالبدی وغیره پرداخته شده است

فصل چهارم: یافته های تحقیق که به تجزیه و تحلیل پرسشنامه ها پرداخته شده است.

فصل پنجم:آزمون فرضیه ها، نتیجه گیری و ارائه راهکارها وپیشنهادات ودر نهایت منابع و مآ خذ می باشد.

      1-1 بیان مسئله

سازماندهی سیاسی فضا یکی از مهمترین و حساسترین وظایف مسئولین کشور ها بشمار می رود. این امر به منظور مدیریت بهینه و پایدار سرزمین و با هدف حفظ و تداوم یکپارچگی در سطوح ملی، محلی و منطقه ای انجام می شود. به دلیل اهمیت سازماندهی فضا در توسعه، معمولا دولتها نسبت به تقسیم فضای سرزمینی خود به شکل مطلوب و مناسب جدیت خاصی دارند.از زمان شکل گیری نخستین حکومتهاکه به صورت قبیله ای اداره می شدند تا حکومتهای مدرن امروزی به نوعی سازمان دهی سیاسی فضا درگسترش دموکراسی و حاکمیت هر منطقه بوده و تبیین و تاثیر آن برساختار فضای سیاسی آن منطقه می باشد.

شهرستان بندرانزلی از نظر سازماندهی فضای سیاسی دارای یک شهر به نام انزلی، یک بخش به نام بخش مرکزی با دو دهستان به نام های دهستان چهارفریضه با 21 آبادی و دهستان لیجارکی حسن رود با 7 آبادی می باشد.این شهرستان از دیرباز بعنوان دروازه ی اروپا شناخته شده و در حال حاضر به عنوان بزرگترین بندر حوزه ی جنوبی دریای خزر از اهمیت بسیار زیادی در ملاحظات سیاسی و اقتصادی منطقه برخوردار است. از نقطه نظر نظامی حضورناوگان منطقه ی چهارم دریایی در این شهرستان نشان دهنده ی اهمیت بسیار زیاد آن در معادلات منطقه بوده و از نظر اقتصادی با وجود منطقه آزاد تجاری د راین شهرستان جایگاه خاصی در استان گیلان و کشور دارد. نظر به اهمیت این شهرستان در استان گیلان از نظر سیاسی و اقتصادی وتعیین جایگاه هر شهرستان با توجه به موقعیت جغرافیایی خود در سازماندهی فضای سیاسی استان گیلان، این پایان نامه در تلاش است تا نقش شهرستان بندر انزلی را در سازماندهی فضای سیاسی استان گیلان تعیین نماید. در این تحقیق سازماندهی سیاسی فضا دراستان گیلان بعنوان متغیر وابسته وشهرستان بندر انزلی بعنوان متغیر مستقل می باشد.

 1-2 اهمیت وضرورت تحقیق

اهمیت و ضرورت این پژوهش از آنجا ناشی می شود که با مطالعات و بررسی های به عمل آمده و با توجه به تحقیقات صورت گرفته در ارتباط با تعیین جایگاه شهرستان بندر انزلی و تاثیرآن بر سازماندهی فضاهای سیاسی استان گیلان محدود و اندک می باشد . لذا به نظر می رسد با انجام این پژوهش تا حدودی خلأ و جای خالی پژوهش ها وتحقیقات صورت گرفته در این زمینه مرتفع گردد . و از سوی دیگر اهمیت این موضوع از آنجا ناشی می شود که تعیین نقش شهرستان انزلی با دارا بودن منطقه آزاد تجاری و سواحل زیبا می تواند در سازماندهی فضای سیاسی استان اقدامات بهتری داشته باشد.

1-3 اهداف تحقیق

مهمترین اهداف این تحقیق به شرح زیر است:

– تعیین جایگاه شهرستان بندر انزلی در سازماندهی فضای سیاسی استان گیلان

– شناسایی نقاط ضعف و قوت بندر انزلی در سازماندهی سیاسی استان گیلان

-تبیین موقعیت جغرافیایی تاثیر گذار بر توسعه فضای سیاسی شهرستان انزلی

 1-4 سوال تحقیق

سوالهای این پژوهش عبارتند از :

مولفه های تاثیر گذار شهرستان بندر انزلی در سازماندهی فضای سیاسی استان گیلان کدامند؟

آیاسازمان منطقه آزاد تجاری در سازماندهی فضای سیاسی شهرستان بندر انزلی نقش دارد؟

 1-5 فرضیه های تحقیق

با توجه به سوالهای تحقیق، فرضیه های زیر مطرح است:

موقعیت جغرافیایی و شرایط خاص شهرستان بندر انزلی از مولفه های تاثیر گذار در سازماندهی فضای سیاسی استان گیلان می باشد.

سازمان منطقه آزاد تجاری در سازماندهی فضای سیاسی شهرستان بندر انزلی نقش دارد.

1-6 روش تحقیق

روش تحقیق در این پایان نامه توصیفی، تحلیلی می باشد. و به روش کتابخانه ای و اسنادی از طریق مراجعه به کتب، مجلات علمی و پژوهشی، مقالات و سایتهای اینترنتی گردآوری شده است. روش جمع آوری اطلاعات از منابع مکتوب وکتب موجود کتابخانه های حقیقی ومجازی معتبر واسنادی، بهره برداری ازسایت‎های اینترنتی معتبرمرتبط با موضوع و بانک های اطلاعاتی ونقشه وتصاویر مناطق مورد مطالعه تحقیق می‎باشد.

1-6-1 جامعه آماری و حجم نمونه

جامعه آماری عبارتست از مجموعه ای از افراد یا واحدهایی که دارای حداقل یک صفت مشترک باشند. معمولا در هر پژوهش جامعه مورد بررسی یک جامعه آماری است که پژوهشگر مایل است درباره آن به مطالعه بپردازد( مقیمی، 1385، 294) در تحقیق فوق جامعه آماری کل شهرستان بندرانزلی می باشد.

نمونه بخشی از جامعه است که معرف آن می باشد بعبارت دیگر نمونه عبارتست از تعداد محدودی از آحاد جامعه آماری که بیان کننده ویژگیهای اصلی جامعه باشدو نمونه گیری یعنی انتخاب تعدادی از افراد، اشیاء از یک جامعه تعریف شده به عنوان نماینده آن جامعه( دلاور، 1380، ص120)

در این تحقیق حجم نمونه براساس روش مورگان انتخاب می گردد . لذا با توجه به جمعیت شهرستان که بالای 100000 نفر بوده، تعداد 384 نفر بطور تصادفی مورد ارزیابی قرار می گیرند.

1-6-2 روش گردآوری اطلاعات

در تدوین پیشینه و مباحث نظری تحقیق روش گردآوری اطلاعات به صورت اسنادی و كتابخانه ای و بهره برداری ازسایت های اینترنتی معتبرمرتبط با موضوع وبانک های اطلاعاتی ونقشه وتصاویر مناطق مورد مطالعه تحقیق بوده و در مطالعات میدانی نیز از داده های استخراج شده از پرسشنامه بهره گرفته شده است.

• ابزار گردآوری تحقیق

هر یک از روشهای گردآوری اطلاعات ابزار مخصوص خود را دارند، در روش متن خوانی از فیش و در روش آمارخوانی از جدول و در روش تصویر خوانی از نقشه و کروکی استفاده می شود . همچنین در این تحقیق از منابع اینترنتی، بانکهای اطلاعاتی، شبکه های کامپیوتری و ماهواره ای، رسانه ها، مطبوعات، فصلنامه ها و پایان نامه های تخصصی و پرسشنامه استفاده شده است.