:

امروزه از روش دورکاری به عنوان یکی از روشهای کارامد و اثر بخش در انجام سریع امور و نیز صرفه جویی در هزینه های یک سازمان یاد می کنند. این مهم به ویژه در سایه گسترش فناوری اطلاعات و پیشرفت روز افزون تکنولوژی روی داده است.(هیکس ،2000،34)

فناوری اطلاعات یك مؤلفه حیاتی زندگی مدرن است. امروزه در جوامع پیشرفته فناوری اطلاعات شاهرگ بیشتر سازمان ها و مراكز تجاری محسوب می شود و برای ارتباطاتی كه جامعه مدرن را پشتیبانی می كند، نقش اساسی دارد. نقش فناوری اطلاعات نیز  در امر بهره وری بیش از پیش رو به افزایش گذاشته است . با پیشرفتهای فوق العاده و سریع در فناوری اطلاعات فرصتهای یادگیری و دسترسی به منابع علمی و آموزشی وسیع و  فراگیر تر شده است. بكارگیری فناوری اطلاعات در جهت ایجاد توسعه نیروی انسانی نه تنها موجب تسریع و آسان تر شدن این فرآیند شده است، بلكه باعث ایجاد روشهای جدید در توسعه نیز شده است. در نتیجه استفاده از این فناوری، آگاهی ها و توانایی كاركنان افزایش قابل توجهی پیدا كرده است. این فناوری با قابلیتهای خاص ( محاوره ای، تصویری، صوتی و غیره ) زیر ساختهای قوی و مطمئن فرآیند توسعه را پشتیبانی می كند. (مالدنی ،34:2007)

جهان امروز جهانی دانش محور است كه به افراد بعنوان منابع دانش[1]  تأكید دارد و توسعه این منابع گران و مهم باید در كوتاهترین زمان و در كمترین فاصله جغرافیایی با حداقل هزینه و حداكثر تعامل انجام شود. برای ایجاد این فضا، استفاده از فناوری اطلاعات بسیار مناسب و بعنوان یك راهبرد[2] اساسی در نظر گرفته می شود ( چون ساختار این فناوری بطور سریع در حال تغییر و پیشرفت است در نتیجه نیروی انسانی را با خود حركت و توسعه می دهد ) .

در این پژوهش نیز به موضوع بررسی عوامل موثر بر رضایت از دورکاری درکارکنان سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران پرداخته شده است.

1-2- بیان مساله:

دورکاری یک نوع مدیریت جدید در کشور محسوب و در این طرح یک ارتباط جدید بین کار و کارمند و کارمند با مدیر اجرا می‌شود؛ به طوری که کارمند به جای اینکه در اداره حاضر شود و کار را انجام دهد، کاری که برایش تعریف شده را در خانه انجام می‌دهد و مدیر به جای اینکه کارمند را در اداره نظارت کند، این کنترل از طریق فرایند‌های الکترونیکی از داخل خانه‌ انجام می‌شود.(بدرقه،1385،48)

دورکاری، هر گونه شکلی از به کار گیری فناوری های اطلاعاتی (مانند ارتباطات راه دور و رایانه) به جای مسافرت های مربوط به کار و حرکت کار به سمت کارکنان، به جای حرکت کارکنان به سوی کار می باشد.

دورکاری یک شغل نیست، بلکه یک روش سازماندهی کار است که حول پردازش اطلاعات ساخته می شود. افراد یا گروههایی از افراد، دور

 از کارفرما، مشتری یا طرف قرارداد، کارشان را انجام می دهند؛ کاری که مستلزم استفاده از انواع گوناگون تجهیزات الکترونیکی است.( باتمان،1388،119)

در واقع دورکاری، نوعی شیوه کار است که به شاغل اجازه می دهد بدون نیاز به حضور در اداره تکالیف و وظایف حرفه ای خود را به دور از بروکراسیهای سنتی با انعطاف پذیری بیشتری انجام دهد که یکی از اصول توسعه آن فناوری اطلاعات است. (عطاران،1389،60)

در سالهای اخیر دورکاری به عنوان یک استراتژی اصلی برای بسیاری از سازمانهای دولتی در کشورمان مطرح بوده است. به زعم مرادیان (1390) از طریق کاربست دورکاری می توان به حذف فرایندهای مالی غیر ضروری در سازمان پایان داد. علاوه بر این دورکاری فرصت بازبینی فرایندهای زاید و نیز امکان ارایه خدمات را به گروههای هدف فراهم می آورد.

به عقیده مولاییان (1389) برای ایجاد و پیاده سازی دورکاری نیازمند به وجود عوامل بستر ساز و مهیا کننده می باشیم. وی اعتقاد دارد فناوری اطلاعات و وجود زیرساختهای مربوط به آن می تواند اولین و شاید مهمترین شرط برای پیاده سازی دور کاری به شمار رود.

علیپور ضمن اشاره به قوانین و مقررات و نقش سازنده آنها در پیاده سازی دورکاری ، معتقد است مادامی که قوانین و مقررات کاربردی و. مناسبی برای این موضوع تدارک دیده نشده باشد نمی توان به پیاده سازی موفق  دورکاری در سازمانهای مورد نظر امیدوار بود.

به زعم شیخی در اجرای  موفق دورکاری نمی توان صرفا به عوامل تکنولوژیک و فناوری اشاره نمود بلکه لازم است تا ابتدا فرهنگ و اعتماد مناسب نسبت به فرایندهای دورکاری در جامعه فراهم آید. به عقیده وی ایجاد زمینه های مناسب  فرهنگی برای اجرای موفق دورکاری نه تنها کمتر از ابعاد فناوری آن کم ارزش نیست گاها مشاهده شده است که بی توجهی به موضوع فرهنگ دورکاری توانسته است که زمینه عدم توفیق و شکست را برای این مهم به وجود اورد.

به اعتقاد رضایی نژاد (1388) در فرایند اجرای دورکاری نیازمند نیروی انسانی متخصص نیز هستیم. بدون برخورداری از نیروی انسانی کارآمد و متخصص و آگاه به اهداف دورکاری نمی توان انتظار داشت که فرایند دورکاری با توفیق همراه گردد.

علاوه بر این رضایی نژاد اعتقاد دارد که سبک مدیریت در یک سازمان می تواند به طور مستقیم در موفقیت یا ناکامی  اجرای دورکاری تاثیر بر جای بگذارد.

به زعم مورگان (2011) سبک مدیریت یک مدیر در یک سازمان می تواند انعطاف لازم را برای ایجاد و کاربست دورکاری فراهم اورد. به اعتقاد وی مدیران با سبک مدیریتی مشارکتی که توام با انعطاف بیشتری است می توانند در زمینه کاربرد دورکاری  موفق تر عمل نمایند.

عوامل متعددی در رضایت کارکنان از دورکاری تاثیر گذار هستند. بخشی از این عوامل به ویژگی های درون سازمانی و برخی نیز به ویژگی های فردی و شخصی کارکنان بستگی دارد. طبیعتا در صورت شناخت این عوامل می توان  خدمات دورکاری را با کیفیت بالاتر و توسط کارکنان راضی از این موضوع ارایه نمود.

سازمان اسناد و کتابخانه ملی در دو سال گذشته نسبت به  اجرای دورکاری  اقدام نموده است. برای اجرای این فرایند برخی قوانین و مقررات به کار گرفته شده است و برخی نیروی انسانی متخصص نیز با توجیه و راهنمایی های به عمل آمده فرایند دورکاری را آغاز نموده اند. طبیعتا بررسی عوامل موثر بر رضایت کارکنان از دورکاری در این سازمان می تواند مهم و با ارزش بوده و لازم است که در قالب  تحقیقی مستقل مورد نقد و بررسی قرار گیرد.

1-3- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق:

اهمیت این موضوع از آنجا نشات می گیرد که موضوع دورکاری در سازمانهای دولتی و بررسی عوامل آن، موضوعی جدید و تازه به شمار می رود  و تاکنون تحقیق منسجمی پیرامون این مقوله با ارزش در کشورمان صورت نگرفته است. خلا موجود در این زمینه  کمبود منابع و اطلاعات پیرامون مقوله دورکاری بوده  و تازگی و جدید بودن این موضوع  ، فایده عملی و تئوریک تحقیق را نمایان می سازد. علاوه بر این اهمیت این موضوع از آنجا نشات می گیرد که با شناسایی عوامل موثر بر رضایت کارکنان در دورکاری و اجرای مناسب و موثر آن می توان ضمن صرفه جویی در هزینه ها موجب افزایش رضایت مراجعان و نیز سازمان را فراهم آورد.  لذا سوال اصلی که دراین پژوهش به آن پرداخته می شود این است که اساسا عوامل موثر بر رضایت از دورکاری کارکنان سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران کدامند؟

1-4- اهداف تحقیق:

هدف اول : بررسی ارتباط بین متغیرهای جمعیت شناختی کارکنان و رضایت انها از اجرای دورکاری در سازمان اسناد و کتابخانه ملی.

هدف  دوم : بررسی ارتباط بین متغیرهای شخصی  کارکنان و رضایت انها از اجرای دورکاری در سازمان اسناد و کتابخانه ملی.

هدف  سوم : بررسی ارتباط بین متغیرهای سازمانی و رضایت انها از اجرای دورکاری در سازمان اسناد و کتابخانه ملی.

1-5- سوالات تحقیق:

سوال اصلی اول : آیا بین متغیرهای جمعیت شناختی کارکنان و رضایت انها از اجرای دورکاری در سازمان اسناد و کتابخانه ملی رابطه معنادار وجود دارد.؟

• آیا بین میزان تحصیلات کارکنان و رضایت انها از اجرای دورکاری در سازمان اسناد و کتابخانه ملی رابطه معنادار وجود دارد؟
• آیا بین جنسیت کارکنان و رضایت انها از اجرای دورکاری در سازمان اسناد و کتابخانه ملی رابطه معنادار وجود دارد؟
• آیا بین سن کارکنان و رضایت انها از اجرای دورکاری در سازمان اسناد و کتابخانه ملی رابطه معنادار وجود دارد؟

سوال اصلی دوم : آیا بین متغیرهای شخصی  کارکنان و رضایت آنها از اجرای دورکاری در سازمان اسناد و کتابخانه ملی رابطه معنادار وجود دارد؟

2-1- آیا بین درامد کارکنان از اجرای دورکاری و رضایت آنها در سازمان اسناد و کتابخانه ملی رابطه معنادار وجود دارد؟

2-2- آیا بین سابقه کار کارکنان و رضایت آنها از اجرای دورکاری در سازمان اسناد و کتابخانه ملی رابطه معنادار وجود دارد؟

2-3- آیا بین وضعیت انگیزش کارکنان ورضایت کارکنان از اجرای دورکاری در سازمان اسناد و کتابخانه ملی رابطه معنادار وجود دارد؟

سوال  اصلی سوم : آیا بین متغیرهای سازمانی و رضایت آنها از اجرای دورکاری در سازمان اسناد و کتابخانه ملی رابطه معنادار وجود دارد؟

3-1- آیا بین سبک مدیریت و رضایت کارکنان از اجرای دورکاری در سازمان اسناد و کتابخانه ملی رابطه معنادار وجود دارد؟

• آیا بین جو سازمانی و رضایت کارکنان از اجرای دورکاری در سازمان اسناد و کتابخانه ملی رابطه معنادار وجود دارد؟
• آیا بین حجم کار کارکنان و رضایت آنها از اجرای دورکاری در سازمان اسناد و کتابخانه ملی رابطه معنادار وجود دارد؟
• آیا بین وضعیت فناوری اطلاعات در سازمان  و رضایت کارکنان از اجرای دورکاری در سازمان اسناد و کتابخانه ملی رابطه معنادار وجود دارد؟

1-6- فرضیه های تحقیق:

فرضیه اصلی اول : بین متغیرهای جمعیت شناختی کارکنان و رضایت انها از اجرای دورکاری در سازمان اسناد و کتابخانه ملی رابطه معنادار وجود دارد.

• بین میزان تحصیلات کارکنان و رضایت آنها از اجرای دورکاری در سازمان اسناد و کتابخانه ملی رابطه معنادار وجود دارد.
• بین جنسیت کارکنان و رضایت آنها از اجرای دورکاری در سازمان اسناد و کتابخانه ملی رابطه معنادار وجود دارد.
• بین سن کارکنان و رضایت آنها از اجرای دورکاری در سازمان اسناد و کتابخانه ملی رابطه معنادار وجود دارد.

فرضیه  اصلی دوم : بین متغیرهای شخصی  کارکنان و رضایت آنها از اجرای دورکاری در سازمان اسناد و کتابخانه ملی رابطه معنادار وجود دارد.

2-1- بین درآمد کارکنان از اجرای دورکاری و رضایت آنها در سازمان اسناد و کتابخانه ملی رابطه معنادار وجود دارد.

2-2- بین سابقه کار کارکنان و رضایت آنها از اجرای دورکاری در سازمان اسناد و کتابخانه ملی رابطه معنادار وجود دارد.

2-3- بین  وضعیت انگیزش کارکنان  و رضایت کارکنان از اجرای دورکاری در سازمان اسناد و کتابخانه ملی رابطه معنادار وجود دارد.

فرضیه  اصلی سوم : بین متغیرهای سازمانی و رضایت آنها از اجرای دورکاری در سازمان اسناد و کتابخانه ملی رابطه معنادار وجود دارد.

3-1- بین سبک مدیریت و رضایت کارکنان آنها از اجرای دورکاری در سازمان اسناد و کتابخانه ملی رابطه معنادار وجود دارد.

• بین جو سازمانی و رضایت کارکنان آنها از اجرای دورکاری در سازمان اسناد و کتابخانه ملی رابطه معنادار وجود دارد.
• بین حجم کار کارکنان و رضایت آنها از اجرای دورکاری در سازمان اسناد و کتابخانه ملی رابطه معنادار وجود دارد.
• بین وضعیت فناوری اطلاعات در سازمان  و رضایت کارکنان از اجرای دورکاری در سازمان اسناد و کتابخانه ملی رابطه معنادار وجود دارد.

1-7- تعریف واژه‏ها و اصطلاحات :

الف- فناوری[3]

فناوری به ابزارها و روش‌های تبدیل داده به ستاده گفته می‌شود و شامل دانش، ابزار، فنون و فعالیتها و مهارت‌های مورد استفاده برای تبدیل داده به ستاده می‌باشد.     (Daft, 1992, P 78 )

هر سازمانی كه به فعالیتی اشتغال دارد، فناوری انجام آن فعالیت را تا اندازه‌ای در اختیار دارد. این فناوری شامل ماشینها و تجهیزات فنی از یك سو (سخت‌افزار) و دانش فنی و مهارت افراد سازمانی از سوی دیگر می‌باشد. (برد، 1372)