:

تعلیم و تربیت امری وقت‌گیر، پرثمر ودرعین حال دشوار است که در آن معلمان که نقطه آغاز هر تحول آموزشی و پرورشی هستند، بیشترین نقش را عهده‌دار هستند. عهده‌دار بودن این نقش توسط معلم ایجاب می‌کند که رفتار و عملکرد او در محیط آموزشی مورد قضاوت گروه‌ های مختلفی از افراد قرار گیرد ازجمله این گروه‌ها می‌توان مسئولین منطقه، مدیران، والدین و دانش آموزان را نام برد.‌ در این میان دانش آموزان به دلیل حضور مستقیم در موقعیت آموزشی ارتباط نزدیک‌تری نسبت به سایر عوامل قضاوت کننده با دبیران دارند و نوع نگرش آن ها تاثیر فراوانی‌ بر فرایند یادگیری دارد.‌

در سال‌های اخیر شواهد تحقیقاتی نشان دادند كه دانش آموزان روی اعمال و افکار معلمان اثر می‌گذارند‌، رفتارهای معلمان تحت تأثیر نحوه واكنش‌ دانش آموزان ‌به فعالیت‌های كلاسی قرار می‌گیرد. این مسئله تأکید بندورا روی تعاملات متقابل شناخت، رفتار و اعمال محیطی را به یاد می‌آورد (زارع،1390).

صمیمیت[1] در کلاس درس را می توان به‌عنوان یک استراتژی آموزشی مفید مورد بررسی قرارداد. صمیمیت به‌صورت کلامی و غیرکلامی روی انگیزش دانش آموزان تأثیر می‌گذارد درک این اثرات و استفاده از صمیمیت برای اُمور آموزش‌وپرورش مهم است. ساختار صمیمیت در برقراری ارتباطات آموزشی به‌طور گسترده‌ای درگذشته مورد تحقیق و بررسی قرارگرفته است. پژوهشگران اثرات صمیمیت معلمان در ایجاد انگیزه دردانش آموزان و اثرآن در یادگیری عاطفی و شناختی را گزارش کرده‌اند (امی دن سون[2]،2001). معلم اثربخش باید رفتارش با شاگردان همواره توأم با صمیمیت و احترام متقابل بوده و کلاس درس را به محیطی پویا، خلاق و خوشایند تبدیل نماید (محمودی، 1377).

محرابیان (1969) مفهوم صمیمیت را به‌عنوان رفتارهای ارتباطی توسعه داده است که به‌منظورافزایش نزدیکی به دیگران اثربخشی دارد. صمیمیت شامل رفتارهای‌ کلامی‌ و غیرکلامی ‌است که به ‌منظور کاهش فاصله فیزیکی ‌و روانی ‌درک شده بین معلم و دانش‌آموز عمل می‌کند (اندرسون، نورتون و نوسباوم[3]،1981؛ کریستوفل ‌و گورهام[4]،1995؛ ثویت‌ و مک‌کراسکی، وست[5]،1994). شریفی (1368) ادراک دانش آموزان از رفتار معلم را برداشت ذهنی دانش‌آموز از رفتار معلم می‌داند.

رفتار نا‌مناسب معلم آن دسته از رفتارهایی هستند که مانع از آموزش شده و درنتیجه در یادگیری دانش‌آموزان اختلال ایجاد می‌کند (کیرینی، پلاکس، هِیز و آیوی[6]، 1991؛ ثویت و مک‌کراسکی، 1998). بورگون[7] (1978) بیان می كند بر اساس نظریه نقض انتظار، کنش متقابل بین انسان‌ها برمبنای انتظارات شکل می‌گیرد و نحوه ارزیابی نقض یک انتظار متأثر از ارزش پاداش‌د‌هی ارتباط گر (دانش‌آموز) است. این انتظارات شامل رفتارهای کلامی و غیرکلامی است. مردم رفتار دیگران را به‌عنوان رفتار تصادفی نمی‌نگرند آن‌ها در مورد رفتارهای دیگران انتظاراتی دارند تخطی از انتظارات عواقبی در بر خواهد داشت و آن ارزش تحریک است منظور از این اصطلاح این است وقتی‌که انتظارات کسی مورد تخطی قرار می‌گیرد علاقه یا توجه وی برانگیخته می‌شود و از مکانیسم خاصی استفاده می‌کند تابه این تخطی پاسخ دهد تحریک علاقه و توجه شخص باعث می‌شود تا او به پیام کمتر دقت كند و بیشتر به منبع تحریک معطوف شود (بور‌گون ولاپایر[8]، 1996). كلاس به‌عنوان واحد سازمانی و محوری اكثر مدارس، شامل دانش آموزان و تعاملاتی است كه بین آنان به‌عنوان فعالیت‌های آموزشی جهت یادگیری تبادل نظرصورت می گیرد (گازلی[9]،2006).

معلم رکن اساسـی نهاد آموزش‌ و پرورش است. توفیق و شکست برنامه‌ ها و فعالیت ‌های آموزشی و پرورشی هر کشوری بـه معلمـان آن بستگی دارد به ‌عبارت ‌دیگر مهم‌ترین وسیله رسیدن جامعه به هدف‌های آموزشـی و پرورشـی، معلّم دانا و توانا است (پورظهیر، 1382).

تعلیم و تربیت واقعی در تعامل معلم و دانش‌آموز رخ می‌دهد. دانش آموزان امروز، آینده‌سازان فردای جامعه یک کشور به‌حساب می‌آیند و آنچه دانش آموزان کسب می‌کنند از خصوصیات و کیفیات و شایستگی‌های علمی، فرهنگی، اجتماعی، اخلاقی و هنری معلمان متأثر است و تعامل مستمر و چهره به چهره معلم در مدرسه با دانش‌آموز، مربی را در موقعیتی ممتاز و منحصربه‌فرد قرار می‌دهد (صافی،‌1381). یكی از عناصر اساسی شکل‌گیری هر جامعه‌ای، مدرسه است. مدرسه پس از خانواده اولین محیطی است كه انسان را تحت تأثیر فضا و مناسبات خود قرار می‌دهد اگرچه تحولات اقتصادی اجتماعی و اطلاعاتی در سال‌های اخیر تأثیرات مثبت و منفی بی‌شماری در عملكرد مدرسه ایجاد و مدارس مجازی را مطرح نموده است، اما اكثر صاحب ‌نظران بر ضرورت وجود مدارس به ‌عنوان نهاد اساسی زندگی اجتماعی تأکید نموده‌اند. مدرسه همراه با تمامی عناصر موجود در آن از جمله مدیر، معلم و روابطش با دانش آموزان در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان نقش به سزایی دارد( صمدی،1392).

دانش‌آموز محور اصلی مدرسه است و اوست‌که می‌خواهد از وجود معلم استفاده کند بنابراین وضع و موقعیت دانش‌آموز‌ شرایط بهتری برای داوری در مورد معلّم را به او می‌دهد. دوران تحصیلی و دانش‌آموزی از مهم‌ترین فصول زندگی هر فرد در جامعه هست و درواقع پایه و اساس بسیاری از بنیان‌های فکری، اخلاقی، اعتقادی و اجتماعی هر فرد در این دوران شکل می‌گیرد. یکی از دوره‌ها و آخرین دوره‌ی تحصیلی‌ که‌ دانش آموزان‌ در مدارس به آن مشغول هستند مقطع دبیرستان است. این دوره یکی از دوره‌های مهم، حساس و مؤثر در زندگی فردی و اجتماعی آدمی است (صافی، 1386).