با توجه به تغییرات و پیچیدگی های روز افزون جامعه و گسترش روابط اجتماعی ، آماده سازی افراد ، جهت رویارویی با موقعیت های دشوار ، امری ضروری به نظر می رسد به همین دلیل روان شناسان جهت پیشگیری از بیماری های روانی و نابهنجاری های اجتماعی ، آموزش مهارت های زندگی را در سراسر جهان و در سطح مدارس آغاز نموده اند .

آموزش مهارت های زندگی به مجموعه ای از توانایی هایی گفته می شود که زمینه سازگاری رفتار مثبت و مفید را فراهم می آورد و این توانایی ، فرد را قادر می سازد که ضمن پذیرش مسئولیت های اجتماعی خود ، بدون لطمه زدن به خود و دیگران بتواند به شکل موثری با خواست ، انتظارات و مشکلات روزانه در روابط بین فردی روبرو گردد(کریم زاده، 1388) .

 

 

آنچه که امروز تحت عنوان مهارت زندگی مشهور است تنها حاصل کار پژوهشگران عصر حاضر نیست بلکه بسیاری از این مهارت ها در لابه لای تعالیم الهی بخصوص در قرآن و احادیث معصومین بیان شده است .

اهمیت و ضرورت آموزش مهارت های زندگی زمانی مشخص می شود که بدانیم آموزش مهارت های زندگی موجب ارتقای تواناییهای روانی – اجتماعی می گردد این تواناییها فرد را برای برخورد موثر با کشمکشها و موقعیت های زندگی یاری می بخشند و به او کمک می کنند تا با سایر انسانهای جامعه ، فرهنگ و محیط خود مثبت و سازگارانه عمل کند و سلامت روانی خود را تامین نماید بدین ترتیب ، تمرین مهارت های زندگی موجب تقویت یا تغییر نگرشها ، ارزشها و رفتار انسان می گردد (ناصری ، 1384) .

در نتیجه با پدیدآمدن رفتارهای مثبت و سالم بسیاری از مشکلات بهداشتی قابل پیشگیری خواهند بود. بنابراین کمک به کودکان در رشد و گسترش مهارت های مورد نیاز برای زندگی مطلوب ایجاد یا افزایش اعتماد به نفس در برخورد با مشکلات و همچنین کمک به آنان در رشد و تکامل عواطف و مهارت های اجتماعی لازم جهت سازگاری موفق با محیط اجتماعی و زندگی موثر و سازنده ضروری به نظر می رسد (شعاری نژاد ، 1377) .

بر اساس پژوهشهای انجام شده عواملی نظیر عزت نفس ، مهارت های بین فردی ، برقراری ارتباط مطلوب ، تعیین هدف ، تصمیم گیری ، حل مساله و تعیین و شناسایی ارزشهای فردی و پیشگیری درکاهش انواع ناهنجاری های رفتاری و اختلالات روانی کودکان نقش موثری دارند (علیمردانی ، 1384) .

آموزش پیش نیاز لازم بر ای سلامت است و سلامت توسط مردم و در جایی که زندگی ، تحصیل ، کار و تفریح می کنند و یا عشق می ورزند بوجود می آید و توسط آنها تداوم می یابد .

سلامت ، دست یابی به رفاه تمام اعضای خانواده را از طریق مراقبت از خود و دیگران و با قادر ساختن مردم برای تصمیم گیری و داشتن تسلط به شرایط محیط زندگی خود و تامین لازمه های زندگی اجتماعی ، تضمین می نماید (خالصی و عالیخانی ، 1382) .

بنابراین با توجه به اهمیت مهارتهای زندگی با اهداف گوناگون پیشگیری و ارتقاء سطح سلامت روانی ضرورت آموزش اینگونه مهارت ها به کودکان برای ما آشکار می شود .

96 روش تبیین یافته

 

97 توصیف یافته های تحقیق

 

98 آزمون فرض نرمال بودن متغییرها

 

137 فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها

 

نتیجه گیری بر اساس یافته های تحقیق

 

152 سئوال اصلی پژوهش

 

152 سئوالات فرعی پژوهش

 

152 محدودیت های تحقیق

 

155 پیشنهادها بر اساس یافته های تحقیق

 

158 پیشنهادها به سایر محققین

 

159 فهرست منابع و ماخذ

 

159

عنوان تحقیق

“بررسی سنجش میزان اثر بخشی تیمهای كاری در گروه هولدینگ رایزکو”

بیان مسئله

گروه هولدینگ رایزکو با داشتن بیش از 2000 نفر پرسنل یکی از بزرگترین قطعه سازان صنعتی ایران می باشد که برای صنایع مختلف از جمله صنایع خودرو , قطعات پلاستیکی تولید می کند .

به دلیل بزرگی این گروه صنعتی اداره آن بصورت هولدینگ می باشد لذا هر کارخانه برای اجرای برنامه های خود در چهار چوب اهداف کلان گروه که در شورای راهبردی تعیین می شود دارای گروه های اجرایی متفاوتی در سطوح مختلف است و جلسات مختلفی برای هماهنگی بیشتر  بین اعضاء تشکیل می گردد.

همچنین بین کارخانجات نیز در سطوح مختلف  مدیریتی و کارشناسی جلساتی تشکیل می گردد تا گروههای کاری هم رده و هم هدف با حضور مدیران از گروه های مختلف برای حل مسائل مشترک ، هماهنگی بین گروهها و واحدها یا برای انجام پروژه ای در کوتاه مدت یا بلند مدت  تشریک مساعی نمایند.

این تیمها با اهداف: آموزشی , اداری , مالی , خرید و فروش , تولید , نگهداری و تعمیرات , لجستیک و کیفی  جلسات منظمی  دارند و در جلسات پروژه های مختلف سیاستگذاری , تعریف و اجرای آنها کنترل می گردند.

 آنچه هم اکنون در میان کلیه گروهها و تیمها بصورت یک مساله در آمده است این است که چگونه می توان اثر بخشی این تیمها و گروهها را بالا برد؟ آیا همه این گروهها و تیمها کارا هستند؟ آیا هدفمند تشکیل جلسه می دهند و نتایج کارشان مطلوب است؟ آیا اعضاء همه در تصمیم گیریها مشارکت و به یکدیگر کمک می کنند؟ مهارت های تیمی کفایت دارد؟ وآیا ادامه این الگو صحیح است یا خیر؟و چندی دیگر از این سوال ها که ما را بر این داشت تا در این موارد غور و تفحصی بنماییم.

اهداف پژوهش

1. تعیین نقش تیمهای كاری در مشارکت بیشتر کار کنان
2. تعیین نقش تیمهای كاری در بالا رفتن سرعت انجام امور
3. تعیین نقش تیمهای كاری در جلوگیری از دوباره کاری
4. تعیین نقش تیمهای كاری در ایجاد زمینه های همکاری بین فردی
5. تعیین نقش تیمهای كاری در افزایش تعهد گرایی
6. تعیین نقش تیمهای كاری در كاهش تعارضات
7. تعیین نقش تیمهای كاری درتصمیمات استراتژیک سازمان
8. تعیین نقش تیمهای كاری در بالا رفتن بهره وری
9. تعیین نقش تیمهای كاری در افزایش اثر بخشی فعالیهای سازمانی

سوالات پژوهش

1.آیا تیم های كاری در مشاركت كاركنان در تصمیم گیری نقش دارند؟

2.آیا تیم های كاری بر افزایش سرعت انجام امور تاثیر دارند؟

3.آیا تیم های كاری از دوباره كاری می كاهند؟

4.آیا تیم های كاری در ایجاد زمینه های همكاری بین كاركنان می افزاید؟

5.آیا تیم های كاری تعهد گرایی را افزایش می دهند؟

6.آیا تیم های كاری تعارضات را كم می كنند؟

 

 

 

7.آیا تیمهای كاری بر تصمیمات استراتژیک سازمان موثرند؟

8.آیا تیمهای كاری بر افزایش بهره ور ی سازمان موثرند؟

9.آیا تیمهای كاری الگویی برای افزایش اثر بخشی سایر فعالیتهای سازمانی هستند؟

متغیرهای پژوهش

الف) متغییرهای مستقل

• مشاركت كاركنان
• افزایش سرعت امور
• جلوگیری از دوباره كاری
• ایجاد زمینه همكاری بین كاركنان
• افزایش تعهد گرایی
• كاهش تعارضات
• تاثیر بر تصمیم گیری های اسراتژیك
• افزایش بهره وری
• افزایش اثر بخشی فعالیتهای سازمان

كلیه متغییرهای فوق از نوع كمی فاصله ای می باشند.

تعاریف متغییرهای مستقل

• مشاركت كاركنان

تعریف تئوریك: مشاركت كاركنان در مدیریت عبارتست از كلیه اقداماتی كه میزان نفوذ و مسئولیت كاركنان در فرآیند تصمیم گیری را از طریق نمایندگی مناسب در سطوح مختلف سازمان افزایش می دهد و این تحقق دموكراسی صنعتی را تسهیل می كند.( زاهدی 1369)

• افزایش سرعت امور

تعریف تئوریك: سرعت انجام امور نتیجه فرآیندی بنام سینرژی یا هم افزایی است كه تشریك مساعی ما بین اعضای تیم و تصمیم گیری و توافق برای اجرای همگرا را موجب می گردد.

• جلوگیری از دوباره كاری

تعریف تئوریك: منظور از دوباره كاری اجرای مجدد فرآیند تصمیم گیری و اجرا می باشد كه در تیم این امر به حداقل می رسد زیرا كلیه اعضای تیم از مهارتها ، دانشها و اشتراك تسهیلات و تجهیزات و منابع تصمیم گیری در تیم بطور یكسان بهره می برند واین امر موجب كاهش دوباره كاری می شود (تیم سازی ، نویسنده دوید ای. وتن ، مترجم دكتر بدرالدین اورعی یزدانی ،ناشر موسسه تحقیقات وزارت نیرو، چاپ 1382).

4- ایجاد زمینه همكاری بین كاركنان

تعریف تئوریك: ارتباط و معاشرت سرشت  پیوند اعضای تیم است كه این امر موجب ایجاد اعتماد متقابل ، حذف تیرگیهای احتمالی ، همدلی و اندیشیدن تمام اعضای تیم به یك هدف و نتیجه می شود( 17 اصل كار تیمی ، نویسنده جان ماكسول ، مترجم عزیز كیاوند ، ناشر مدیریت فردا ، چاپ هفتم).

5- افزایش تعهد گرایی

تعریف تئوریك:. تعهد موجب وقف شدن كلیه اعضای تیم در راستای هدف یا اهداف مشترك تعیین شده در تیم است. تعهد در واقع محركی است كه ما را به سمت اهدافمان سوق می دهد.( بنیادهای كار تیمی ، مولف دكتر ایرج سلطانی ، انتشارات اركان ، سال 1384 چاپ اول)

6- كاهش تعارضات

تعریف تئوریك: تعارض وضعیتی اجتماعی است كه در آن دو یا چند نفر در باره موضوع های مربوط به سازمان یا باهم توافق ندارند یا نسبت به یكدیگر قدری خصومت احساسی نشان می دهند( شم هورن 1994 ، ماخذ اینترنت).

تعارض فراگردی است كه درآن تلاش عمومی شخص الف برای خنثی سازی تلاشهای شخص ب از طریق مانع تراشی به عجز و ناكامی شخص ب در دستیابی به هدف ها یا افرایش منابعش منجر می شود( رفتار سازمانی ، استیفن . پی . رابینز ، مترجمان دكتر پارسائیان و دكتر اعرابی ، دفتر پژوهشهای فرهنگی ، چاپ پنجم 1383)

7- تاثیر بر تصمیم گیری های استراتژیك

تعریف تئوریك: هنر و علم تدوین ، اجرا و ارزیابی تصمیمات وظیفه ای چند گانه كه سازمان را قادر می سازد به هدف های بلند مدت خود دست یابد( مدیریت استراتژیك ، فرد آر . دیوید ، مترجمان دكتر پارسائیان و دكتر اعرابی ، دفتر پژوهشهای فرهنگی ، چاپ سوم 1381)

8- افزایش بهره وری

تعریف تئوریك: بهره و ری عبارتست از نسبت كل ارزش محصول تولید شده به مجموع ارزش كل نهاده های مصرفی است. این شاخص تاثیر مشترك و همزمان همه نهاده ها و منابع ( از قبیل نیروی انسانی ، مواد و قطعات ، ماشین آلات و نظایر آن در ارتباط با ارزش محصول بدست آمده را اندازه گیری می كند( سومانث 1987 ، مركز بهره ور آمریكا، ماخذ اینترنت)

9- افزایش اثر بخشی فعالیتهای سازمان

تعریف تئوریك: میزانی كه سازمان اهداف خود را محقق می سازد این رویكرد در ادبیات مدیریت تحت عنوان اثر بخشی معرفی شده است . در واقع اثر بخشی عبارتست از درجه یا میزانی كه سازمان به هدفهای مورد نظر خود دست می یابد.

ب) متغیرهای تعدیل كننده

1- جنسیت

2-تحصیلات

3- منطقه جغرافیائی

4- شركت مورد بررسی

ج) متغیر وابسته:

در این پژوهش متغیر وابسته اثر بخشی می باشد.

تعریف تئوریک و عملیاتی واژه ها

گروه کاری:

“گروه”در فارسی به معنی دسته ای از مردم, جماعت, طایفه و قبیله آمده است(معین3280؛1363)

همانطور که ملاحظه می شود گروه و تیم یک مفهوم ندارد. گروه در سازمان شامل دو نفر یا بیشتر می باشد که فعالیتها را جهت نشر اطلاعات در بین اعضاء و کمک به یکدیگر در جهت تصمیم گیری و انجام مسئولیت هستند.

در گروه هولدینگ رایزکو ؛گروهها دسته هایی از مدیران؛روسا؛کارشناسان و تکنسینها هستند که برای بحث و تصمیم گیری در موارد تخصصی  با اهداف حل مشکل و یا تعریف پروژه و یا تدوین پروسه های کاری بطور دایمی یا بلند مدت تشکیل می گردند

تیم کاری:

“تیم”در فرهنگ فارسی به معنی تعهد و غمخواری و همچنین به دسته ای از افراد که در یک زمینه ای فعالیت می کنند اطلاق می شود(معین 1181و1363)

تیم کاری در گروه رایزکو به دسته ای از مدیران ؛روسا و کارشناسان اطلاق می شود که با هدفی خاص و اکثرا کوتاه مدت برای مساله ای تصمیم گیری کنند.

اثر بخشی:

کارایی را “انجام درستِ کار” و اثربخشی را “انجام کار درست” تعریف می‌کنند. طبق شکل زیر، کارایی نشان دهنده نسبت تبدیل ورودی‌ها به خروجی‌ها بوده و اثر بخشی، نسبت ارتباط خروجی‌ها با اهداف می‌باشد.
بهره‌وری، حاصل جمع برداری کارایی و اثربخشی است که نشان می‌دهد یک سازمان به چه صورت منابع خود را در راستای دستیابی به اهداف به کار می‌گیرد.

منظور از اثر بخشی در این پروژه میزان دستیابی به اهداف تعیین شده برای هر تیم در جامعه آماری مورد تحقیق است.

 بهره وری:

شروع استفاده از کلمه بهره وری در فرهنگ اقتصادی مربوط به دو قرن قبل است. در بسیاری از نقاط جهان، به ویژه در کشورهای صنعتی بهره وری به عنوان یک طرز فکر و فرهنگ تلقی می شود، تفکر پیشبرد و بهبود آنچه که وجود دارد.

بهره وری مفهومی است که برای نشان دادن نسبت برون داد بر درون داد یک فرد، واحد و سازمان بکار گرفته می شود.    

داده/ ستانده = بهره وری  

به منظور کنترل تورم، رشد اقتصادی ، صرفه جوئی در استفاده از منابع کمیاب، افزایش قدرت رقابت بیش از پیش به بهره وری اهمیت داده میشود.

پس از گذشت 78 سال از قدمت صنعت بیمه در كشورمان ، هنوز هم بیمه به جایگاه اصلی خود در اقتصاد نرسیده و در اكثر موارد در سطح بیمه های اجباری باقی مانده است كه این موضوع را به وضوح می توان حتی در بین اقشار تحصیلكرده و ثروتمند جامعه نیز مشاهده نمود.

گذشته از بیمه های مربوط به افراد ، بیمه های مربوط به صنایع اصلی نیز بطور كامل در بازار كشورمان تعریف و شناسایی نشده و چه بسا ریسك های بزرگ و فراوانی كه با توجه به استفاده از روشهای بسیار قدیمی و سنتی و عدم اطلاعات كافی و درست ، زمینه بیمه نمودن آنها در فعالیتهای اقتصادی فراهم نگردیده است و اگر هم فراهم شده ، با استانداردهای بسیار قدیمی می باشد كه برای شركت های بیمه ریسك بالایی داشته و متعاقبا باعث ضرر و زیان های فراوانی برای این شركت ها میگردد.

در این تحقیق كوشیده شده است تا با استفاده از روش RBI زمینه شناسایی دقیق و درست ریسك قابل بیمه شدن در صنایع نفت و گاز و پتروشیمی بمنظور تعیین دقیق تر حق بیمه فراهم گردد.

1-1. بیان مسأله 

با انجام بازرسی در صنعت می توان نقاط شرایطی را که می تواند منجر به وقوع حوادث جبران ناپذیری به لحاظ آسیب به افراد، تجهیزات و محیط زیست وارد نماید، از قبل مشخص نمود. همچنین با انجام بازرسی فنی می توان مکانیزم های تخریب را شناسایی،پایش و اندزه گیری کرده و زمان تبدیل نقص(خرابی) به نقطه بحرانی را مشخص نمود.

بدون شک امروزه توجه روز افزونی نسبت به مقوله ریسک و روش های مبتنی بر ریسک جهت تدوین استراتژی های بازرسی، نگهداری و مدیریت در صنایع فرایندی نفت ،گاز،پتروشیمی و صنایع نیروگاهی سراسر جهان از جمله ایران بوجود آمده است. تکنولوژی بازرسی بر مبنای ریسک[1] به صاحبان صنعت این توانایی را می دهد تا محدوده ای از فاکتور های کلیدی، نظیر در نظر گرفتن سطح قابلیت اعتماد به تجهیزات، و همچنین ایمنی، بهداشت و محیط زیست[2] و مسائل مالی را در فرایند های تصمیم گیری خود در نظر داشته باشند. استفاده از بازرسی بر مبنای ریسک، ابزاری را جهت بهبود مستمر برنامه های بازرسی از تجهیزات فراهم نموده و کاهش سیستماتیک آنها را به دنبال خواهد داشت. همچنین می توان از نتایج بازرسی بر مبنای ریسک به عنوان ابزاری جهت برنامه ریزی سالیانه سازمان ها استفاده نمود. به گونه ای که با استفاده از آن می توان منابع و بودجه لازم برای عملکرد تجهیزات در سطوح قابل قبولی از ریسک و کارایی را مشخص نمود.

بازرسی بر مبنای ریسک ابزاری مدیریتی جهت تشخیص و اولویت بندی ریسک های مربوط به سیستم های تحت فشار و ارائه برنامه بازرسی بر اساس ریسک های محاسبه شده می باشد. در واقع استفاده از آنالیز ریسک جهت مدیریت برنامه های بازرسی تجهیزات صنعتی می باشد.

بطور خلاصه، در تکنیک RBI ابتدا میزان احتمال و پیامد ازکارافتادگی تجهیزات تحت فشار محاسبه شده و از حاصل ضرب این دو فاکتور (یعنی احتمال و پیامد) میزان ریسک بدست می آید. سپس بر اساس اندازه ریسک بدست آمده، تجهیزات اولویت بندی شده و برنامه بازرسی برای آنها تعریف میگردد. در این تکنیک، بر خلاف برنامه های سنتی بازرسی که یا بر اساس نظر کارخانه سازنده یا استاندارد انجام می پذیرد(Fixed Interval) و یا بر حسب شرایطی که تجهیز پشت سر گذاشته(Condition Base) اما با در نظر گرفتن احتمال خرابی که در کل نگاهی به عقب وتاریخچه آن تجهیز در گذشته دارد(Reactive)، فاصله زمانی ثابتی برای بازرسی تجهیزات تعریف نمیگردد، بلکه هر دستگاه بازه زمانی و برنامه جداگانه ای جهت بازرسی دارد.

 بکار گیری اصول کلی آنالیز ریسک بمنظور اولویت بندی و مدیریت برنامه های بازرسی، که امروزه تحت عنوان RBI از آن یاد می شود، یکی از جدید ترین کاربرد های اصول ریسک می باشد که احتمال و شدت پیامد وقوع ازکارفتادگی تجهیزات مربوطه را با نگاهی پیشگیرانه[3] مورد برسی قرار می دهد.

در این روش بر خلاف روشهای سنتی بازرسی، فاصله زمانی ثابتی تعریف نمی گردد بلكه برای هر دستگاه، فاصله زمانی و روش بازرسی مشخصی تعیین می شود. با استفاده از بازرسی بر مبنای ریسك، ضمن اجتناب از بازرسی های مكرر، می توان امكانات و توانمندیهای بازرسی را بر روی دستگاههایی با ریسك بالاتر متمركز نمود.

 بطور خلاصه مزایای استفاده از روش RBI عبارت است از : افزایش ایمنی و قابلیت اعتماد تجهیزات ، کاهش توقف های غیر برنامه ریزی شده واحد، کاهش هزینه های بازرسی فنی و خطر ازکار افتادگی، برنامه ریزی دقیق بازرسی فنی و تعمیرات ،افزایش فاصله بازرسی های فنی و تعمیرات دوره ای و همچنین افزایش خاصیت کار گروهی و بکارگیری دیدگاههای متفاوت می باشد.

کاربرد بازرسی بر مبنای ریسک در بازرسی تجهیزات پالایشگاهی و پتروشیمی از اواخر دهه 1980 توسط چندین شرکت آغاز گردید و برای اولین بار در سال 1393 به صورت مکتوب انتشار یافت. سنگ بنای یک پروژه مشترک صنعتی با حمایت 21 شرکت پالایشی و پتروشیمی در سال 1993 و به سرپرستی انستیتوی نفت آمریکا[4] به منظور تدوین دستورالعمل های بازرسی بر مبنای ریسک جهت کاربرد در صنایع نفتی بنا نهاده شد.

1-2. پیشینه تحقیق

سید جواد هاشمی و همکاران(2009) با مطاله خود از طریق نحوه استقرار بازرسی بر مبنای ریسک در واحد تقطیر اتمسفری پالایشگاه آبادان به یک سیستم منسجم مدیریت یکپارچگی تجهیزات با استفاده از نرم افزار دست یافتند. خروجی این مطاله دستیابی به یک سیستم مدیریت یکپارچه تجهیزات بر اساس استراتژی بازرسی بر مبنای ریسک و مزایای حاصل از آن از نظر صرفه جویی های اقتصادی، مسائل ایمنی و متمرکز شدن برنامه های بازرسی بوده است. [1]

آقای جیان شوایی و همکاران (سال 2011) با مطالعه RBI  مخازن بزرگ نگهداری نفت خام دریافتند که نتایج غالب متد دوره ای بازرسی داخلی در پایین تر از سطح بازرسی و یا بالاتر از سطح بازرسی می باشند. بنابراین، چگونگی تعیین منطقی (قابل قبول) فاصله بازرسی داخلی، در جهت متعادل سازی نیازهای بهره برداری ایمن و هزینه بازرسی جهت مخازن نفت خام بسیار قابل توجه بوده است در این مطالعه، تکنولوژی بازرسی بر مبنای ریسک(RBI) جهت ارزیابی کمی ریسک مخازن نفت خام و انبار نفت درچین مورد استفاده قرار گرفت. مقایسه ریسک بین دیواره مخزن و پایین آن نشان می دهد که ریسک مخزن وابسته به پایین آن می باشد. در این مطالعه دستورالعمل پیش بینی فاصله بازرسی داخلی[5] برای مخازن نفت خام نیز موجود بوده است. بازه بازرسی داخلی پیش بینی شده توسط متد RBI به تدریج با افزایش سطح قابل قبول ریسک گسترش یافته است و نهایتا این روش برای تعیین ریسک قابل قبول مخازن نفت خام پیشنهاد گردید که عدد3.45 ×10-4 به عنوان ریسک قابل قبول مخزن نفت تعیین گردید. عدد 0.8 به عنوان فاکتور ایمنی برای تعیین نهایی بازه بازرسی داخلی برای 18 مخزن نفت خام پیشنهاد گردید.

فاصله بازرسی داخلی در کشور چین در بازه های زمانی 5 تا 7 ساله یک الزام می باشد، که خیلی محافظه کارانه و پایین تر از زمان سرویس پیش بینی شده مخزن می باشد..فاصله بازرسی داخلی محاسبه شده توسط روش Gumbel کوتاهتر از روش محاسبه شده با RBI برای تانک ها با فاصله بازرسی داخلی کمتر است، این مقاله توصیه می کند متد بازرسی بر مبنای ریسک برای پیش بینی کردن فاصله بازرسی داخلی جهت مخازن نفت خام استفاده گردد. [2]

تینگ جون یانگ (2010) با مطالعه بازرسی بر مبنای ریسک بر روی تجهیزات واحد پلی اتیلن سبک به این نتیجه رسیدندکه حدود 8% از تجهیزات و لاین های تحت فشار، 90% ریسک تجهیزات تحت فشار پلی اتیلن را در برمیگیرند، در این مطالعه بستر ایجاد استراتژی بازرسی پس از شناسایی تجهیزات با ریسک بالا فراهم گردید. روش بکار گرفته شده در این مطالعه بصورت RBI کیفی بوده و از ماتریس 5*5 بکاررفته است. [3]

اقای ونگ تسان هوانگ (2007) مطالعه ای بر روی سیستم راهنمای بازرسی خطوط لوله بر مبنای ریسک اتجام داده است. در این تحقیق، یک سیستم بازرسی بر مبنای ریسک و یک مدل راهنما برای بازرسی از خطوط لوله برسی شده است. روش مطالعه از دو بخش تشکیل شده که عبارتند از: ساختن یک مدل بازرسی بر مبنای ریسک برای خطوط لوله و ایجاد یک مدل راهنما برای بازرسی بر مبنای ریسک خطوط لوله.

برای بررسی بازرسی بر مبنای ریسک و سیستم آنالیز استراتژیک بازدید هایی از واحد نیز صورت گرفته است. یک مدل نبتنی بر دانش مطابق با استاندارد های بین المللی و مقررات دولتی ایجاد شده و یک فرایند یکپارچه منطقی برای کاهش اختلافات تناقضات در مدل مذکور بکار رفته است. این مدل بهمنظور آنالیز فاکتور های خرابی، مدل های تخریب و موقعیت های مستعدتخریب خطوط لوله در واحد های

 

 پتروشیمی طراحی شده است.

هدف از این مطالعه تهیه ابزارهایی برای برنامه ریزی بهینه بازرسی های خطوط لوله برای افراد مرتبط در امر بازرسی بوده است. و همچنین، برای ایجاد پیش بینی موثر از ریسک های بالقوه خطوط لوله و بمنظور ایجاد سطح بالاتری از ایمنی در بهره برداری واحد که صنایع پتروشیمی می توانند انتظار دستیابی به آن را داشته باشند. یک ارزیابی ریسک روی سیستم لوله کشی یک مجتمع پتروشیمی انجام شده است. نتایج نشان می دهد که بیشترین ریسک ها و خطرات از تعداد کمی از خطوط لوله نشات گرفته است. [4]

چی هویی چاین (2008) مطالعه خود را تحت عنوان بازرسی بر مبنای ریسک شیر های ایمنی فشارشکن[6] انجام داده است. هدف از شیر ایمنی فشار شکن، بقا و حفظ ایمنی سیستم های تحت فشار می باشد. اگر یک شیر ایمنی فشار شکن نتواند درست عمل کند، در صورت عدم وجود وسایل حفاظتی دیگر ممکن است منجربه یک رویداد فاجعه بار گردد با بکار بردن اطلاعات رسیده از تست های انجام شده و آنالیز های آماری از وضعیت فرسودگی شیر های ایمنی فشار شکن در فرایند بخش روغنکاری، یک سیستم بازرسی بر مبنای ریسک در این مطالعه ایجاد شده است.

در مرحله نخست، مشخصات شیر ایمنی فشار شکن از نقطه نظر مهندسین بازرسی و تعمیرات مورد بحث قرار گرفته و نتایج تست هایی که نشان دهنده خرابی بارز شیر ایمنی فشار شکن می باشد از اطلاعات مورد استفاده در آنالیز های آماری بعدی جدا خواهد شد. سپس ارتباط بین شرایط فرسودگی و پارامتر های متناسب شیر ایمنی فشار شکن که توسط تکنیک آماری-آنالیز انحراف(ANOVA) مورد آنالیز قرار گرفته. در پایان، یک استراتژی بازرسی بر مبنای ریسک نیمه کمی پیشنهاد شده است. همچنین یک دوره بازرسی تخمینی برای هر شیر ایمنی فشار شکن پیشنهاد شده است.

خروجی این مطالعه نشان میدهد که بیشترین ریسک ها از تعداد کمی از شیر های ایمنی فشار شکن نشات گرفته، به همین دلیل دوره های بازرسی انها کوتاهتر از 2 سال مطابق با استاندارد های مربوطه و مقررات وضع شده خواهد بود. [5]

1-3. ضرورت انجام تحقیق:

 تاکنون تحقیقات اندکی در کشور پیرامون ارزیابی و مدیریت بر مبنای ریسک انجام گرفته و نتایج این تحقیقات به صورت سیستماتیک اجرایی نگردیده است. همچنین با توجه به جستجوهای انجام شده تا کنون تحقیقی در ارتباط با اجرای پروژه بازرسی بر مبنای ریسک در صنایع پتروشیمی خصوصا در بخش دی اتانایزر واحد الفین مشاهده نشده و عمدتاً سیستم های ارزیابی رسیک بصورت تمام کیفی یا تماما کمی بوده که نتایج آن تفاوت زیادی با این پروژه دارد. در این تحقیق روش بکار گرفته شده بر مبنای تلفیق روش های کمی و کیفی به صورت همزمان می باشد( روش نیمه کمی). روش نیمه کمی تا حدودی از مزایای دو روش کمی و کیفی بهره مند است یعنی تقریباً از سرعت روش کیفی و دقت روش کمی استفاده می کند. با اشاره به موارد فوق تحقیق حاضر از نوآوری موضوعی و مکانی برخوردار است.

1-4. هدف مطالعه

1-4-1. هدف آرمانی

تدوین و ارائه برنامه مدیریت بازرسی با استفاده از مدل بازرسی بر مبنای ریسک در صنعت پتروشیمی

1-4-2. اهداف ویژه

1. شناسایی تجهیزات مورد نظر و جمع آوری داده های مرتبط برای ارزیابی ریسک.
2. محاسبه میزان احتمال و پیامد ازکارافتادگی تجهیزات تحت فشار موردنظر.
3. محاسبه میزان ریسک نهایی به تفکیک تجهیزات موجود بر اساس ماتریس ریسک.
4. الویت بندی بازرسی از تجهیزات و برنامه ریزی جهت بازرسی های دوره ای بر اساس نتایج حاصل از ارزیابی ریسک و تعیین متدهای موثر بازرسی از تجهیزات.
5. بکارگیری مدیریت ریسک و استفاده از سیستم های کاهش ریسک بر اساس استاندارد API 580 در صورت لزوم.

1-5. هدف کاربردی

ارائه دستورالعمل موثر و قابل اجرا برای استقرار سیستم مدیریت و بازرسی بر مبنای ریسک

1-6. سؤالات تحقیق

1. تجهیزات فرایندی ثابت در واحد مورد مطالعه جهت انجام RBI کدامند؟
2. میزان احتمال از کارافتادگی تجهیزات مورد مطالعه چقدر است؟
3. میزان پیامد از کارافتادگی تجهیزات مورد مطالعه چقدر است ؟
4. اولویت بندی و برنامه ریزی جهت بازرسی های دوره ای و تعیین متد های بازرسی از تجهیزات چگونه است؟
5. چه راهکار هایی جهت بازرسی و کاهش ریسک بر اساس بازرسی بر مبنای ریسک می توان ارائه داد؟

1-7.  فرضیه‏

1. میزان احتمال از کار افتادگی تجهیزات مورد مطالعه بالا می باشد
2. میزان پیامد از کار افتادگی تجهیزات مورد مطالعه بالا می باشد
3. روش RBI ازکارایی قابل قبولی جهت بازرسی بر مبنای ریسک برخوردار است.
4. از بین تجهیزات مورد مطالعه برج و درام ها از اولویت بالاتری نسبت به بقیه برخوردار هستند.
5. دانش خوردگی مهمترین ابزار جهت شناسایی مکانیزم های از کار افتادگی در فرایند بازرسی بر مبنای ریسک است.
6. مدیریت بازرسی بر مبنای ریسک تجهیزات در صنعت مورد مطالعه وجود ندارد.

1-8.  تعاریف و مفاهیم

 بازرسی

فرایندی است که با استفاده از آن می توان مکانیزم های نقص(خرابی) را شناسایی،پایش و انداره گیری نمود. استفاده صحیح از بازرسی ها، توانایی کاربر را در پیش بینی مکانیزم های تخریب و نرخ آنها بهبود می بخشد. سپس می توان اعمال تخفیف دهنده (تعمیر، تعویض، تغییرات و غیره) را برنامه ریزی کرده و آنها را قبل از تاریخ پیش بینی شده ازکارافتادگی، انجام داد. کاهش عدم قطعیت و افزایش قابلیت پیش بینی از طریق بازرسی، مستقیما باعث کاهش احتمال از کار افتادگی و در نتیجه کاهش ریسک خواهد شد.

ریسک

ترکیب احتمالی وقوع بعضی از حوادث در طی یک بازه زمانی مورد نظر و پیامد های (معمولا منفی) مربوط به حادثه می باشد. به عبارت ریاضی، ریسک را می توان از معادله زیر محاسبه نمود:   

        ریسک = پیامد x احتمال

 مدیریت ریسک

فرایند مدیریت ریسک پس از طبقه بندی تجهیزات و با توجه به حد آستانه ریسک انجام می شود. ممکن است برای ریسک هایی که قابل پذیرش تشخیص داده می شوند، هیچ فعالیت تخفیف دهنده ریسک و یا هر عمل اضافه دیگری لازم نباشد. برای ریسک هایی که غیر قابل پذیرش تشخیص داده می شوند  و در نتیجه به اعمال تخفیف دهنده ریسک احتیاج دارند.

بازرسی بر مبنای ریسک[7]

 ابزاری مدیریتی جهت تشخیص و اولویت بندی ریسک های مربوط به سیستم های تحت فشار و ارائه برنامه بازرسی بر اساس ریسک های محاسبه شده می باشد. در واقع استفاده از انالیز ریسک جهت مدیریت برنامه های بازرسی تجهیزات صنعتی می باشد.

احتمال وقوع از کار افتادگی[8]

 احتمال وقوع خرابی در بازرسی بر مبنای ریسك که در این تحقیق به روش کیفی ارزیابی شده عبارت است ازتخمین احتمال یك یا چند مكانیزم تخریب است كه نتیجه آن اتلاف محتویات[9]  می باشد. در این ارزیابی تمامی مكانیزمهای تخریب كه دستگاه نسبت به آنها حساس می باشد مورد توجه قرار می گیرند.

بطور كلی احتمال وقوع خرابی با در نظر گرفتن دو فاكتور ذیل تعیین می گردد:

1- مكانیزمهای تخریب و نرخ آنها كه نتیجه محیط كاری (داخلی و خارجی) دستگاه است.

2- مؤثر بودن برنامه بازرسی[10]  برای تعیین و پایش مكانیزمهای تخریب (با هدف تعویض یا تعمیر قبل از آسیب).

پیامد وقوع ازکار افتادگی[11]

پیامد وقوع ازکارافتادگی، پیش بینی نتیجه یك تخریب در دستگاههای مورد ارزیابی می باشد. ارزیابی این فاكتور بصورت كمی انجام گردیده که سه فاکتور اصلی ایمنی[12]، آلودگی[13] و تولید[14] در محاسبه آن تاثیر گذار می باشند.

تست مخرب

تست غیر مخرب 

قابلیت کارکرد

خرابی

عمر باقی مانده

درجه بندی ریسک

بازرسی چشمی : با استفاده از تجهیزات نوری کمکی (ذره بین، بورسکوپ و فایبرسکوپ) و یا بدون استفاده ار آنها، با هدف تشخیص ترک ها و عیوب سطحی انجام می گیرد.

مکانیزم های تخریب[16]: عبارتند از فعالیت های مکانیکی با خوردگی که باعث ایجاد تخریب می شوند.     شامل :خوردگی یکنواخت[17]، خوردگی حفره ای، سایش، ترک خوردگی، خوردگی تنشی، خوردگی زیر عایق، خوردگی زیر رسوب، خوردگی شیاری می باشد.

:

در این پژوهش با بررسی فرآیند چیدن ،جابه جایی و بسته بندی توت فرنگی به ارائه راه کاری درست برای ارائه محصولی با کیفیت بهتر و قابلیت ماندگاری بالا برای مصرف کننده ارائه شده و با بررسی روش های موجود اقدامات لازم در جهت عرضه محصول به صورت مناسب و در خور توجه مصرف کننده با توجه به جنبه های عملکردی و استتیکی بسته پرداخته و مواد مناسب طراحی سبز برای استفاده پیشنهاد می گردد. طرح این پژوهش طراحی پروسه چیدن میوه توت فرگی از سر مزرعه کشاورزی و بسته بندی هم زمان آن است از نحوه چیدن و جلوگیری از خستگی کشاورز تا چیدن میوه با کیفیت و جایگزینی برای سطل های موجود که هم اکنون در مزارع استفاده می شود با قابلیت جلوگیری از فشار زیاد ، له شدن ، ضربه زدن،واعمال فشار میکانیکی به میوه بر اساس جابه جایی در طول مزرعه، جلوگیری از له شدن بوته ها، و قابلیت حمل به صورت کلی از مزرعه تا استفاده مصرف کننده با حداقل تماس و جابه جایی و انجام سورتینگ و درجه بندی میوه لوکس،میوه مصرف خانوار، میوه مصرف کارخانه می باشد. که با رعایت پروسه موجود میتوان شاهد محصولی با کیفیت دلخواه مصرف کننده بود که دارای ماندگاری بالاتر و از طعم و رنگ مناسبی برخوردار است.

فصل اول

1-1- بیان مسئله

 

 

 

توت­فرنگی با نام علمی Fragaria و از خانواده Rosaceaeمی­باشد. میوه­ توت­فرنگی شبیه توت ولی کمی درشت­تر با رنگ قرمز است. ارقام بومی توت­فرنگی ایران شامل کردستان، گیلاسی، اتابکی و دلندی و ارقام تجاری عمده شامل سلوا، کاماروسا، کوئین الیزا، پاروس، گاویتا و پاجارو می­باشد. توت­فرنگی میوه­ای فوق­العاده حساس در برابر عوامل محیطی و شرایط نگهداری بوده و به همین دلیل عمر پس از برداشت آن کوتاه و نیاز به مراقبت های ویژه دارد (علی عسگریان 1390). این محصول به دلیل داشتن رطوبت زیاد وخصوصیات فیزیکی آن بسیار فساد پذیر بوده ودر دوره برداشت وپس از برداشت بخش عمده ای از آن ضایع و غیر قابل مصرف می شود برای کاهش ضایعات این محصول باغی استان( که مقدارضایعات آن بعضآ به 35-40 در صد هم می رسد) به حداقل ممکن با استفاده از روشهای صحیح برداشت و بکارگیری اصول وتکنیکهای پس از برداشت مثل سورت ودرجه بندی ،بسته بندی،سردکردن مقدماتی، حمل ونقل مناسب ونگهداری فنی قابل اهمیت می باشد(شمس الله مرادی،چوب تراشان1390). لذا بکار گیری راهکارهای عملی واصولی به همین منظور بایستی مد نظر مسئولین ،دست اندرکاران وبرنامه ریزان بخش کشاورزی قرار گیرد. سطح زیر کشت توت­فرنگی در ایران بر اساس آخرین آمارهای ارایه شده توسط سازمان خوار و بار جهانی (FAO) در حدود 2500 هکتار می­باشد که در مقایسه با سطح زیر کشت جهانی، ایران در حدود 1/0 درصد سطح زیر کشت جهانی را در اختیار داشته و از این نظر مقام بیست­و­یکم را در بین کشورهای جهان دارا می­باشد (بی­نام 2010). مناطق عمده تولید کننده این محصول در ایران به ترتیب استان­های کردستان، مازندران، گلستان، تهران و منطقه جیرفت می­باشند که بخش عمده تولید (در حدود 85 درصد) در استان کردستان صورت می­گیرد. بر اساس آمارهای ارایه شده توسط سازمان جهاد کشاورزی،% 95 درصد این محصول در فضای باز تولید می­شود و زمان عرضه به بازار در دو بازه زمانی اوایل اردیبهشت ماه تا اواخر خرداد و اواسط شهریور تا اواسط آبان ماه می­باشد. هر ساله مقدار قابل توجهی از محصول توت فرنگی در مراحل چیدن وبسته بندی از بین میرود که عمده آن لهیدگی و خرابی وارد شده به محصول به علت جابه جایی و ظروف نا مناسب است.

2-1- هدف های تحقیق

هدف ارائه پروسه چیدن و بسته بندی محصول می باشد به نحوی که به ارائه محصول با کیفیت تر در بازار و عرضه آن به مشتری منجر شود.همچنین ازفساد و از بین رفتن محصول جلوگیری کند، همچنین موجب سود بیشتر و توزیع محصول با کیفیت تر به بازار می گردد.همچنین از 30% خرابی محصول به دلیل عدم بسته بندی مناسب جلوگیری می کند که با توجه به میزان سالانه محصول مبلغ قابل توجهی صرفه جویی می گردد.و موجب به وجود آمدن هویت یک محصول با کیفیت عالی می گردد. هدف طرح پیشنهادی، مکانیزاسیون زنجیره چیدن و بسته بندی توت­فرنگی است، و انتظار می­رود اجرای این طرح منجر به کاهش ضایعات، حفظ کیفیت و در نهایت افزایش عمر نگهداری محصول عرضه شده گردد.

3-1- اهمیت موضوع تحقیق و انگیزش انتخاب آن

برطبق برآوردهای انجام شده توسط سازمان جهاد کشاورزی، تلفات توت­فرنگی از زمان برداشت تا زمان ارایه به بازار در حدود (%35-%40 ) درصد تولید کل این محصول در کشور می­باشد که رقم بالایی بوده و بازگو کننده ضرورت ایجاد تغییرات بنیادی در عملیات برداشت و پس از برداشت این محصول در کشور است. در این پژوهش با بررسی فرآیند چیدن ،جابه جایی و بسته بندی توت فرنگی به ارائه راه کاری درست برای ارائه توت فرنگی با کیفیت بهتر و قابلیت ماندگاری بیشتر برای مصرف کننده ارائه شده و با بررسی روش های موجود اقدامات لازم در جهت عرضه محصول به صورت مناسب و در خور توجه مصرف کننده به جنبه های عملکردی و استتیکی بسته پرداخته و مواد مناسب طراحی پایدار برای استفاده پیشنهاد می گردد.طرح این پژوهش طراحی پروسه چیدن و بسته بندی توت فرنگی میباشد با در نظر گرفتن اکثر جوانب و معایب موجود. طراحی فرآیند و وسیله هایی که موجبات ماندگاری میوه توت فرنگی را فراهم می کند و محصول را با ماندگاری بالاتر و کیفیت مناسب جهت استفاده مصرف کننده ارائه می کند.

4-1- سوالات و فرضیه های تحقیق

توت فرنگی از فساد پذیرترین میوه ها بوده وباید در حالت کاملاً رسیده برداشت شود. فعالیتهای بسیار زیاد متابولیکی توت فرنگی می تواند باعث از بین رفتن آن حتی بدون حضور عوامل فاسد کننده گردد.ساختار توت فرنگی طوری است که آن را در مقابل فساد آسیب پذیر می سازد، این محصول دارای لایه پوششی بسیار نازک ونرمی بوده که به آسانی از بین می رود، همچنین گوشت میوه نرم است و آن را در مقابل ضربه و فشار بسیار آسیب پذیر می سازد.صدمات وارد شده ابتدا باعث نرمی توت فرنگی شده ،سپس مکان مناسبی را برای حمله عوامل بیماری زا فراهم می سازد. فعالیت های متابولیکی زیاد و حساسیت میوه به آسیب دیدگی و فساد میکروبی ، به صاحبان مزارع توت فرنگی هشدار می دهدکه در برداشت توت فرنگی نهایت دقت را به عمل آورند.

– استفاده از روش مناسب چیدن جهت جلوگیری از آسیب محصول

– هماهنگ کردن فرایند چیدن وبسته بندی و حفظ طعم و رنگ توت فرنگی

– جلوگیری از فشار های فیزیکی و ضربه به محصول جهت ماندگاری توت فرنگی

– جداسازی و سورتینگ توت فرنگی هنگام چیدن از بوته می تواند از فشارهای وارد به محصول جلوگیری کند.

– با استفاده از روش های درست بسته بندی می توانیم از 30% تلفات ناشی از توت فرنگی جلوگیری کنیم.

-مصرف تازه خوری توت فرنگی انتظار ماندگاری بیشتری از محصول را برای ما فراهم می کند.

5-1- مدل تحقیق

در این پژوهش با توجه به مناطق زیر کشت و الگوی متفاوت کشاورزی که خود موجب پتانسیل منطقه گردیده است با مصاحبه و انجام مستقیم بررسی پروسه چیدن و بسته بندی محصول به صورت تحقیق میدانی و بررسی الگو های رفتاری پروژه عملی را آغاز نمودیم و در مبحث نظری با توجه به موضوع تحقیق که از نوع کشت توت فرنگی و بسته بندی توت فرنگی رویکرد طراحی پایدار انخاب گردیده است. این سه مورد در یک چرخه ارتباطی صحیح قرار گرفته و بتوان در آینده نیز از نتایج مصرف منابع در حال، بهره مند شد. کشاورزی امری مهم و حائز اهمیت جهانی است به طور کلی اگر محصولی ضمن ایجاد درآمد و افزایش تولید مواد غذایی  کمترین زیان را به منابع اصلی  و تجدید ناپذیر وارد نماید از اهمیت خاص و بسزایی برخوردار است توت فرنگی بدون اتکا به منابع آب زیر زمینی ،بدون مصرف هرگونه سموم و با مصرف کود های شیمیایی و در شرایطی  که از فرسایش زمین  تا حدودی  جلوگیری کرده توانسته است منشا درآمد و اشتغال زایی برای تعداد قابل توجهی از افرادجامعه گردد و نقش آن در تعلیف دام و زیبایی های خاص که به منطقه  بخشیده است آن را به عنوان جلوه ای از کشاورزی پایدار مطرح نموده است. توت فرنگی با نور مستقیم آفتاب وهوای خنک کوهستانی سازگاری بسیار خوبی دارد تلاش دسته جمعی خانوار و استفاده از نیروی کار مجانی و در دسترس ،کشت و کار توت فرنگی را در کشت های سنتی توجیه پذیر نموده است.

در این فصل به مرور مبانی تئوریک و پژوهش در باب مفاهیم مربوط به موضوع خواهیم پرداخت. در بخش اول به بررسی مفاهیم و تئوری­های عمده در زمینه تصمیم گیری پرداخته، در بخش دوم به شرح مباحث مربوط به تکنیک های تصمیم گیری چندمعیاره پرداخته و مدل تاپسیس را نیز توضیح خواهیم داد، سپس در بخش سوم مدل مفهومی تحقیق ارائه و نهایتاً با مرور تحقیقات انجام شده به بررسی پژوهش­هایی که تاکنون در این حوزها انجام شده است، خواهیم پرداخت.

2-2 – تصمیم گیری چیست؟

آیا تصمیم گیری، پدیده عجیب و ناشناخته ایست یا آنكه كار راحت و ساده ایست؟ هنوز معلوم نیست كه چگونه، چه موقع و كجا تصمیم ساخته و پرداخته می شود. بقول مدیر عامل شركت جنرال موتورز “اغلب سخت است كه بگویم كه چه كسی و چه موقعی تصمیم گرفته است و حتی چه كسی مبداء تصمیم بوده است. غالبا من نمی دانم در جنرال موتورز چه موقع تصمیم گرفته می شود ؟ من بخاطر نمی آورم كه در یك جلسه كمیته‌ای بوده باشم و مسائل به رای گیری گذارده شود. معمولا یك نفر مسائل را خلاصه می نماید. دیگران با تكان دادن سر یا ابراز نظر خود به تدریج به اجماع می رسند” (Quinn, 1980).

اگرچه افلاطون روح انسانی را به ارابه­ای تشبیه کرده است که توسط دو اسب خرد و احساس به حرکت می‌آید، اما در قرون اخیر دانشمندان به خرد بیشتر بها داده و از احساسات به عنوان بخشی که مانع خردورزی است یاد نموده اند.[6] در تصمیم گیری تا کنون این عقیده بیشتر مطرح بوده است که انسان در تصمیمات خود –آنجا که سخن از نفع و ضرر است- کاملا عقلایی و بدور از احساسات عمل می نماید. اما برخی از شواهد مطرح در روانشناسی در سال­های اخیر نشان داده است که انسان در تصمیم گیری و رفتار خود از هر دو اسب استفاده می نماید.

تحقیقاتی که گزارش آن در انجمن اقتصاد آمریکا در ژانویه 2005 مطرح گردیده است، حاکی از آن است که تكنولوژی جدید به انسان این امکان را داده است تا تصویر برداری تشدید شده بوسیله مغناطیس برای مشخص نمودن وظایف هر بخش از مغز نماید. این کار امکان ثبت لحظه ای فعالیت های مغز را می دهد. دانشمندان مدیریت و اقتصاد از دانشمندان پزشکی و روانشناسی خواسته­اند که امکان اینکه بشود متوجه شد که کدام بخش از مغز کار تصمیم گیری را انجام می دهد را مد نظر قرار دهند.

بعنوان مثال، ذهن بشری موضوع ارزش مورد انتظار در حوادث آینده در اقتصاد را مورد محاسبه قرار می دهد. اینکه یک فرد در بازار

 

 بورس سرمایه گذاری می کند و یا هزینه بیمه عمر را پرداخت می نماید، بستگی به آن دارد که آن فرد چگونه آینده را در نزد خود تصویر نموده و به حوادثی که ممکن است اتفاق بیفتد چه مقدار وزن بدهد. ممکن است که شما ارزش مورد انتظار بیمه عمر را با اینکه کم است بیشتر مورد توجه قرار دهید، زمانی که فکر می کنید با احتمال زیاد قبل از بازنشستگی شما، قیمت سهام کاهش پیدا خواهد نمود.

2-3- سطوح تصمیم گیری

در طول روز اطلاعات زیادی به یک مدیر می رسد. بصورت كلی می توان گفت كه مدیر پس از اخذ این اطلاعات سه نوع تصمیم گیری می نماید.

نوع اول كه اغلب به نام تصمیمات استراتژیك خوانده می شود، تصمیمات مربوط به امور دراز مدت، پیچیده، و غیر ساختمند است كه توسط مدیران عالی رتبه اتخاذ می شود (Lucas & Henry, 1985). اطلاعات مربوط به چنین تصمیماتی، عموما تعریف نشده، غیر مبتنی بر موارد از پیش تجربه شده، با منشا بیرون از سازمان، جمع آوری شده از طرق غیر رسمی و كوتاه شده است(Davis & Margrethe, 1984).

نوع دوم از تصمیمات، اغلب به نام تصمیمات كنترلی مدیریت[7] خوانده شده كه توسط مدیران میانی اتخاذ می‌گردد. عموما اطلاعات دریافتی برای این نوع تصمیمات، با معیارهایی از قبیل استانداردهای سازمان و یا بودجه سنجیده می شود. اطلاعات مربوط به این نوع تصمیمات، غالبا متوجه داخل سازمان، كوتاه مدت، تاریخی و ساده تر است.

 نوع سوم، تصمیمات عملیاتی است. این قبیل تصمیمات براحتی فرموله شده و سیستم های كامپیوتری نیز می‌توانند كار را راحت­تر نمایند(Edwards ,1991).

2-4- درجه سختی تصمیم گیری

درجه سختی و راحتی كار تصمیم گیری به 4 عامل بستگی دارد:

1-اطلاعات: در برخی از تصمیم گیری ها، تمامی اطلاعات مربوط به مسئله موجود است. اما در برخی دیگر گرچه اطلاعات بالاخره در جایی وجود دارد، اما ما بلحاظ محدودیت در تجزیه و تحلیل آنها و یا نبود ابزار لازم بدانان دسترسی نداریم. هرچه كه اطلاعات كمتر در دسترس باشد، تصمیم گیری مشكلتر است (Lowler & Rhode, 1976).

2-نامعلومی[8]: عموما در مسائل تصمیم گیری با پارامترهایی مواجه می شویم كه اندازه، جهت و رفتار آنان برای ما كاملا معلوم نیست. بعنوان مثال برای ارائه یك كالای جدید به بازار، واقعا رفتار بازار و استقبال مشتریان برای ما مشخص نیست.

3-منابع كمیاب: در اكثر اوقات و حتی با وجود اطلاعات مكفی و نبود نامعلومی، پدیده كمبود منابع نكته مهمی در تصمیم گیری است. وقتی كه منابع برای تولید كمیاب است و ما با راه حل های رقابتی متعدد روبروئیم، در حقیقت ما با مشكل ارزشیابی هركدام از منابع و سپس تصمیم گیری روبروئیم.

4-عوامل روانی[9]: اكثر تصمیم گیری ها مشكل هستند به لحاظ آنكه عوامل روانی از قبیل ترس، قدرت، اضطراب و نگرانی نیز در این فرآیند سهیم هستند (Monahan, 2000).

2-4-1- انواع تصمیم گیری بر مبنای اطلاعات موجود

با توجه به عوامل فوق، انواع تصمیم گیری بر مبنای درجه اطلاعات موجود در باره وقوع متغیرهای غیر قابل كنترل از آن، به قرار ذیل است:

1-تصمیم گیری در شرایط اطمینان[10]: این نوع تصمیم گیری برای زمانی است كه كلیه متغیرهای موثر موجود در آن ثابت فرض شوند. بزبان دیگر تصمیم گیرنده نتیجه تصمیم  را می داند (, 2000 Robbins). مدلسازی برای این شرائط از تصمیم گیری بیشتر بر اساس مدلهای ریاضی و مشخص مانند تجزیه و تحلیل هزینه-منفعت[11]، مدلهای كلاسیك بهینه سازی[12]، كنترل موجودی[13]- (Gould ,1987)، مدل جایگزینی[14]، تخصیص كار[15]، برنامه ریزی خطی[16]- (Gould ,1987) و مواردی از برنامه ریزی پویا[17] است (Davis ,1985).

2-تصمیم گیری در شرایط عدم اطمینان[18]: این بخش خود به دو حالت تصمیم گیری در حالت عدم اطمینان كامل و تصمیم گیری در شرائط ریسك[19] تقسیم میگردد.

تصمیم گیری در شرائط عدم اطمینان كامل برای زمانی است كه مشكل موجود شامل تعدادی از متغیرهای غیرقابل كنترل نیز می شود، لیكن اطلاعاتی از گذشته به منظور پیش بینی برای این متغیرها در دسترس نبوده و از اینرو محاسبه احتمال وقوع برای آنها ممكن نیست. مدلسازی برای این نوع تصمیم گیری اكثرا توسط ماتریس تصمیم گیری خواهد بود. دراین حالت همچنین تصمیم گیر به روش های شهودی و یا خلاق نیز مراجعه می نماید (, 2000 Robbins). خلاقیت خود عاملی برای شناخت بیشتر مسئله است و همچنین شناسایی آلترناتیوهاست (Woodman, 1993). تصمیم گیری در شرایط ریسك برای زمانی است كه مشكل موجود شامل تعدادی متغیرهای غیر قابل كنترل نیز می شود، لیكن اطلاعات از گذشته در مورد وقوع آنها در دسترس است و بنابراین محاسبه احتمال وقوع برای آنها ممكن خواهد بود. بعنوان مثال، طراحی سناریوهای حمله در دوران جنگ یك تصمیم گیری همراه ریسك است، هرچند كه یك فرمانده سعی می نماید كه اكثر اطلاعات راجع به دشمن را قبلا تهیه نماید (, 2000 Robbins). مدلهای مورد استفاده برای این شرایط از تصمیم گیری ممكن است از انواع مدلهای ریاضی و احتمالی باشند. كلیه مدلهای ریاضی را می‌توان در چارچوب علم تحقیق در عملیات معرفی نمود كه كه علاوه بر مدلهای مطرح در مورد تصمیم‌گیری در شرایط اطمینان، از مدلهای احتمالی مانند ارزش مورد انتظار (Render ,1992) ، برنامه ریزی خطی، آنالیز سربسر[20]، بازگشت سرمایه[21]، تحلیل بیز[22]- (Render ,1992) ، منحنی توزیع، مدل صف[23]- (Gould ,1987)، تجزیه و تحلیل بر اساس زنجیره ماركوف[24]- (Render ,1992) و تصمیم گیری شاخه‌ای (Gould ,1987)- (Monahan ,2000) ، تئوری بازیها و تئوری صف (, 2000 Robbins) استفاده می شود.

3-تصمیم گیری در شرایط تعارض[25]: برای زمانی است كه استراتژی های رقبا برای یك تصمیم گیرنده جایگزین متغیرهای غیرقابل كنترل از شرائط تصمیم گیری او شوند. در این حالت از تئوری بازیها (Render ,1992) برای حل مسئله استفاده خواهیم نمود (اصغر پور ،1377).

تصمیم گیری مهمترین وظیفه یك مدیر در سطح عالی است و درعین حال راحت ترین كار برای آن است كه انسان اشتباه نماید. مگر آنكه مدیر به فرآیند تصمیم عنایت داشته باشد (Garvin, 2001).

 2-5- زمان و تصمیم گیری

تعیین زمان در دسترس برای جمع آوری اطلاعات عمدتا بستگی به مفاهیم و روند تصمیم گیری دارد. بنابراین زمان در دسترس تصمیم گیری عبارت است از فاصله زمانی معینی كه بین لحظه احساس نیاز به اخذ تصمیم تا زمانی كه تصمیم عملا اتخاذ می شود، وجود دارد.

زمان در تصمیم گیری می تواند به چهار صورت مطرح شود:

اول بعد زمانی تصمیم كه به نوعی به مدت تصمیم و چگونگی استفاده از زمان باز می گردد. دوم، زمان بعنوان یك واسطه در میان اجزای مختلف تصمیمی كه در زمان های مختلف اتخاذ می شود. سوم، زمان بعنوان یك منبع و عامل محتوایی كه كوتاهی و یا محدود بودن آن می تواند تاثیرات جدی بر تصمیم داشته باشد. و چهارم، زمان بعنوان یك كالا كه در تصمیم می تواند خود یك موضوع باشد، بخصوص در عصر حاضر كه هرگونه تاخیر كوتاه می تواند پیامدهای جدی برای سازمان داشته باشد(Ariely & Zakay,2001).

اكثر مدیران تصمیم گیری را یك واقعه جدا كه در یك نقطه مكانی و زمانی خاص اتفاق می افتد می دانند. در این ارتباط برخی از مدیران به حالتی می رسند كه به آن رهبر تك نقطه ای می گوئیم. رهبر تك نقطه ای، در انزوا فكر می كند، سپس مشورت می طلبد، گزارش ها را می خواند، بیشتر فكر می كند، و سپس می‌گوید كه بله یا خیر وسازمان را مامور تحقق آن می سازد، در حالیكه باید به تصمیم با نگاه اجتماعی و سازمانی برخورد نمود. واقعیت آن است كه تصمیم گیری یك حادثه و یا واقعه و یا پیشامد نیست. یك فرآیند است كه در طول یك هفته، یك ماه و یا یك سال آشكار می شود. تصمیم گیری مملو از نگرانی راجع بازیگران قدرت و سیاست است و مملو از تفاوت های ظریف شخصی و تاریخ و سابقه نهادی وسازمانی است. تصمیم گیری با بحث و مذاكره قرین بوده و نیازمند پشتیبانی همه سطوح سازمانی برای اجراست (Garvin ,2001). گاروین می گوید كه تصمیم گیر خوب آن است كه معتقد است كه تصمیم یك فرآیند است كه مدیر آن را آشكارا و در جمع طراحی و مدیریت می نماید. تصمیم گیر بد فكر می كند كه تصمیم در یك لحظه ساخته می شود و او آنرا به تنهایی كنترل می كند (Garvin ,2001).