انسان ،موجودی اجتماعی است و ناگزیر باید با سایر افراد جامعه در ارتباط باشد. بی شک تعامل و ارتباط فرد با اجتماع در زندگی انسان، نقش محوری و سازنده دارد. متون بسیار غنی فرهنگ و معارف اسلامی و آثار ادبی پر است از اشاراتی در این مورد که اگر بخواهیم به آنها بپردازیم به فرصت و زمان زیادی نیاز خواهیم داشت. حدیث معروف «لَا رُهبانِیهَ فِی الِاسلَام» رهبانیت و گوشه گیری در اسلام وجود ندارد اشاره به بعد اجتماعی انسان است. اسلام، دینی است که همة برنامه هایش هماهنگ با رشد اجتماعی است و پیوند اجتماعی داشتن و روحیة گروهی بارها مورد تأکید قرار گرفته است. در ادبیّات نیز به مواردی بر می خوریم که در آن به نفوذ و تعلّق اجتماعی و ایجاد ارتباط با دیگران توجّه شده است.
حضرت علی (ع) که بار سنگین به سعادت رساندن یک جامعه به عهدة اوست به ارتباط اجتماعی و نحوة ارتباط انسان با خود، اطرافیان و خداوند بسیار توجّه کرده است و سخنان گرانبهای او را در این زمینه در نهج البلاغه در قالب خطبه ها، نامه ها و حکمت ها می بینیم. سعدی شیرازی درآثار ارزشمند خود با الهام از آیات قرآن کریم، نهج البلاغه و سایر روایات اسلامی که (از سراسر آثار او مشهود است) با زبان شیرین شعر و نثر و حکایات جذّاب و دلپذیر، به ابعاد مختلف ارتباط فرد و اجتماع پرداخته است. بی شک مطالعۀ دقیق و همه جانبة نهج البلاغه و آثار شیخ اجل در آشنایی ما با نحوة ارتباط با دیگران سهم به سزایی داشته است.
در این تحقیق سعی شده است که به موضوع بررسی روابط اجتماعی در آثار سعدی و تطبیق آن با نهج البلاغه پرداخته شود.
کلید واژگان: ارتباط اجتماعی، بوستان و گلستان، نهج البلاغه، امام علی علیه السّلام، سعدی شیرازی، ادبیّات تطبیقی.
فهرست مطالب
عنوان شماره صفحه
فصل اوّل: اطلاعات مر بوط به طرح تحقیق…………………………………………. ..1
1-1- بیان موضوع………………………………………………………………………………………..2
1-2- مقدّمه………………………………………………………………………………………………2
1-3- بیان مسأله……………………………………………………………………………………… 3
1-4- هدفهای تحقیق………………………………………………………………………………. 3
1- 5- ضرورت انجام تحقیق……………………………………………………………………… 4
1-6- استفاده کنندگان از نتایج تحقیق………………………………………………………….. 4
1-7-سؤال ها وفرضیه های تحقیق……………………………………………………………….. 4
1- 8- واژه های کلیدی طرح تحقیق…………………………………………………………………………5
1-9- تعریف مفاهیم مطر ح شده درسؤالها یا فرضیه های تحقیق………………………….. 5
1-10- پیشینۀ نظری و تجربی …………………………………………………………………… 6
1- 11- روش اجرای تحقیق………………………………………………………………………. 6
فصل دوم : کلَیات……………………………………………………………………………….. 8
2-1- تعریف جامعه………………………………………………………………………………… 9
2-2-علوم اجتماعی وکاربردهای آن……………………………………………………………………….10
-2-3-ارتباط اجتماعی……………………………………………………………………………. 11
2-4- مختصری در مورد روابط اجتماعی واجتماعی بودن انسان………………………….. 12
2- 5- اجتماعی شدن چیست؟………………………………………………………………………………….13
2-6- ویژگی های انسان اجتماعی…………………………………………………………………………….14
2-7- تنهایی، هراس دائم انسانها………………………………………………………………… 14
2-8-آسیب های فقدان ارتباط اجتماعی ……………………………………………. 16
2- 8-1-فقدان زبان………………………………………………………………………………… 16
2-8-2- عدم امکان انتقال دانسته ها ……………………………………………………………. 16
2-9- انواع ارتباط اجتماعی………………………………………………………………. 17
2-9-1- ارتباط مستقیم……………………………………………………………………………. 17
2-9-2- ارتباط جهانی……………………………………………………………………………. 17
2-9-3- ارتباط احساس بر انگیز………………………………………………………………… 18
2-9-4- ارتباط حرکتی…………………………………………………………………………… 18
2-10- عناصر ارتباطات اجتماعی………………………………………………………………. 19
2-11- اهداف ارتباط اجتماعی………………………………………………………………….. 19
2-12- اصول اساسی در حفظ ارتباط اجتماعی…………………………………….. 20
2-12-1-اصل تقابل……………………………………………………………………………….. 20
2-12-2- اصل اندیشة ترکیبی…………………………………………………………………… 20
2-12-3- اصل آگاهی……………………………………………………………………………. 21
2-12-4- اصل بقا…………………………………………………………………………………. 21
2-12-5- اصل توازن……………………………………………………………………………… 22
2-12-6- اصل همتایی……………………………………………………………………………. 22
2-12-7- اصل تمییز حریم………………………………………………………………………. 23
2-13- تحکیم روابط اجتماعی………………………………………………………………….. 23
2-14- نهادهای اجتماعی وخصوصیات آنها……………………………………………………………..23
2– 15– محتوای ارتبا طات انسانی ……………………………………………………….. 25
2- 15-1- چاشنی محبّت…………………………………………………………………………. 25
2- 15-2- اکسیر عشق……………………………………………………………………………. 25
2- 15-3- عقل…………………………………………………………………………………….. 26
2- 15-4- عدالت………………………………………………………………………………….. 27
2- 15-5- احسان………………………………………………………………………………….. 27
2-16- اجتماع اسلامی…………………………………………………………………………………………….27
2-17- اسلام و زندگی اجتماعی………………………………………………………………………………29
2-18- اسلام و دوستی…………………………………………………………………………………………….30
2-19-روابط اجتماعی از دیدگاه اسلام، قرآن وحدیث……………………………………………..30
2-20- حفظ شخصیت انسانها………………………………………………………………………………….36
2-21- اثرپذیری نفس…………………………………………………………………………………………….39
2-22-خلاصة فصل دوم…………………………………………………………………………………………..41
فصل سوم: سیری در نهج البلاغه
3-1- ضرورت زندگی اجتماعی از دیدگاه امام علی(ع)……………………………………. 43
3-2- یک انسان کامل با همة زیبایی هایش…………………………………………………… 43
3-3- روزگار امام علی (ع)………………………………………………………………………………………44
3-4- نهج البلاغه…………………………………………………………………………………… 44
3-5- کارآمدی مطالب نهج البلاغه در همة اعصار وقرون………………………………….. 45
3-6- ارزشهای اجتماعی نهج البلاغه…………………………………………………………… 46
3-7- راههای اجرای نظم وقانون از دیدگاه امام علی(ع) …………………………………… 46
3-7-1- حکومت و برقراری دولت در جوامع بشری………………………………………… 47
3-7-2- آداب ورسوم ارزشمند اجتماعی……………………………………………………… 47
3-7-3- حکومت ومقرّرات کامل الهی………………………………………………………… 47
3-7-4- دخالت ونظارت مردم………………………………………………………………….. 48
3-8- راههای اصلاح و سلامت جامعه از دیدگاه نهج البلاغه………………….. 48
3-8-1-تقویت روحیّة مسئولیت پذیری………………………………………………………… 49
3-8-2- لیاقت وشایستگی در نظام سیاسی …………………………………………………… 50
3-9- وظایف و ویژگی های رهبران……………………………………………………. 50
3-9-1- پاسخ حضوری به سؤالات وخواسته های مردم……………………………………. 51
3-9-2- حلّ مشکلات مردم……………………………………………………………………… 51
3-9-3- تأسیس مرکز پیگیری مشکلات………………………………………………………. 51
3-10- دیگر مسائل اجتماعی ارزشمند در نهج البلاغه…………………………… 52
3-10-1-زندگی مادّی رهبران ………………………………………………………………….. 52
3-10-2- حق پذیری، انتقادپذیری ومخالفت با تملّق وستایش……………………………. 53
3-10-3- آزادی اجتماعی……………………………………………………………………….. 53
3-10-4- فقر ونقش آن در انحطاط جامعه……………………………………………………. 54
3-11-خلاصة فصل سوم…………………………………………………………………………54
فصل چهارم:سعدی واندیشه هایش
4-1- زندگی سعدی………………………………………………………………………………. 57
4-2- هنر سعدی……………………………………………………………………………………. 57
4-3- آثار سعدی…………………………………………………………………………………… 58
4-4- گلستان……………………………………………………………………………………….. 58
4-5- بوستان………………………………………………………………………………………… 59
4-6- قصاید سعدی………………………………………………………………………………… 60
4-7- سبک ادبی آثار سعدی ونحوة بیان مفاهیم…………………………………………….. 60
4-8- علت شهرت ومعروفیت سعدی………………………………………………………….. 61
4-9- مقایسة دوکتاب بوستان وگلستان از دیدگاه یکی از سعدی پژوهان……………….. 62
4-10- ایران در عصر مغول……………………………………………………………………62
4-11- اوضاع اجتماعی عهد سعدی…………………………………………………………..63
4-12- اوضاع شیراز در روزگار سعدی………………………………………………………… 63
4-13- ادبیّات تعلیمی وسعدی…………………………………………………………………… 64
4-14- نوسان درآراء سعدی…………………………………………………………………….. 66
4-15-مهم ترین طبقات اجتماعی در آثار سعدی …………………………………. 67
4-15-1- فرمان روایان و خداوندان جاه……………………………………………………….. 68
4-15-1-1- وظایف پادشاهان از دیدگاه سعدی…………………………………………….. 69
4- 15 -2- توانگران ومنعمان……………………………………………………………………. 71
4-15-3-زیردستان ودرویشان…………………………………………………………………… 72
4-16- دیگر ارزشهای اجتماعی آثار سعدی………………………………………….. 73
4- 16-1- عدالت………………………………………………………………………………….. 73
4- 16-2- حاکمیت قانون و ضوابط بر أمور………………………………………………….. 74
4- 16-3- گماردن افراد صالح در رأس امور………………………………………………… 74
4- 16-4 – آداب سخن گفتن…………………………………………………………………… 75
4- 16-5- تواضع و فروتنی در ارتباط با دیگران…………………………………………….. 75
4-16-5– 1-شاخص های مؤثّر در تساهل وتسامح………………………………….. 76
4-16 – 5- 1-1- انتقاد پذیری………………………………………………………………….. 76
4-16 – 5-1-2- تملّق و خطر خودفریبی و خود بزرگ بینی…………………………….. 76
4- 16-6- جمع گرایی……………………………………………………………………………. 77
4-16-7- خدمت به خلق…………………………………………………………………………. 78
4-17- خلاصة فصل چهارم…………………………………………………………79
فصل پنجم:بررسی روابط اجتماعی در آثار سعدی وتطبیق آن با نهج البلاغه
5-1- ادبیّات تطبیقی………………………………………………………………………………. 81
5-2- درآمد…………………………………………………………………………………………. 81
5-3- عوامل حفظ روابط سازندة اجتماعی………………………………………….. 83
5-3-1- ادب در گفتار……………………………………………………………………………. 83
5-3-1-1- سکوت وکم صحبتی……………………………………………………………….. 83
5-3-1-2- سنجیده سخن گفتن………………………………………………………………… 84
5-3-1-3- به موقع سخن گفتن……………………………………………………………………84
5-3-1-4- راست گویی وصداقت…………………………………………………………………85
5-3-1-5- پرهیز از سخن چینی………………………………………………………………… 86
5-3-1-6- پرهیز از غیبت………………………………………………………………………… 87
5-3-1-7-توصیه به راز داری…………………………………………………………………… .89
5-3-2- توصیه به نیکی واحسان……………………………………………………………….. ..90
5-3-3- نیکخویی…………………………………………………………………………………………………..92
5-3-4- تواضع و فروتنی………………………………………………………………………………………..93
5-3-5- وفای به عهد………………………………………………………………………………………………93
5-3-6- عفو وبخشش……………………………………………………………………………………………..95
5-3-7- پرهیز از عیب جویی……………………………………………………………………. 97
5-3-8- خوشرویی وخوش اخلاقی…………………………………………………………… 100
5-3-9- رعایت اعتدال………………………………………………………………………………………….101
5-3-10- برطرف کردن غم واندوه………………………………………………………………………..102
5-3- 11پرهیز از مردم آزاری…………………………………………………………………………………103
5-4- تأثیر پذیری سعدی از نهج البلاغه در مورد ارزش سخن……………………………………104
5-5- توصیه به رفتار صحیح با مردم……………………………………………………………………….104
5–6– مصداق های روابط اجتماعی در زندگی روزمرّه………………………… 105
5-6-1-نحوة ارتباط با پدر و مادر……………………………………………………………… 105
5-6-2- نحوة ارتباط با همسایگان…………………………………………………………….. 107
5-6-3- نحوة ارتباط با زنان ……………………………………………………………………. 108
5-6-4- نحوه ارتباط با خویشاوندان…………………………………………………………………………110
5-6-5-ضرورت انتخاب دوست……………………………………………………………………………111
5-6-6- نحوة ارتباط با دوستان………………………………………………………………… 111
5-6-7- نحوة ارتباط با یتیمان………………………………………………………………….. 115
5-6-8- نحوة ارتباط با بزرگان………………………………………………………………… 116
5-6-9- نحوة ارتباط با معزولان…………………………………………………………………………….118
5-7- موقعیّت شناسی از دیدگاه امام علی (ع)……………………………………… 118
5-7-1- هرسخن باید متناسب شأن گوینده باشد …………………………………………… 118
5-7-2- جایگاه سؤال پرسیدن ………………………………………………………………… 119
5-7-3- جایگاه شِکوه کردن ………………………………………………………………….. 119
5-7-4- در چه مکان هایی وبا چه افرادی رفت وآمد کنیم؟……………………………… 119
نتیجه گیری……………………………………………………………………………..120
فهرست منابع ومآخذ……………………………………………………………………………………………121
اطلاعات مربوط به طرح تحقیق
1-1- موضوع
بررسی روابط اجتماعی در آثار سعدی و تطبیق آن با نهج البلاغه
1-2-مقدّمه
ارتباط انسانها، سنگ بنای جامعة انسانی است و بدون آن هرگز فرهنگ و سایر نمودهای پیشرفت در جامعة انسانی پدید نمی آید. به درستی هر گاه انسان از جامعه جدا بشود و در تنهایی غوطه بخورد، با همان سرعت راه به سوی انحراف، اعتیاد و خودکشی می برد.
ارتباط از نظر لغوی واژه ای است عربی، از باب افتعال که در فارسی به صورت مصدری به معنای پیوند دادن، ربط دادن و به صورت اسم مصدر به معنای بستگی، پیوند، پیوستگی و رابطه استعمال می شود.
انسان ،عمدة زندگی خود را در گروه های اجتماعی می گذراند و در مقام عضو خانواده یا همسایه یا عضو یک گروه خاصّ اجتماعی، اقتصادی، دینی و قومی و … بادیگر همنوعان خود در ارتباط و کنش متقابل است.
حتّی افراد هنگامی که از عضویت خود در گروههای اجتماعی آگاه نیستند، طوری می اندیشند و عمل می کنند که دست کم یکی از علّت های
آن عضویت در گروه است، نوع لباسی که می پوشیم و نوع غذایی که می خوریم، اعتقادات و ارزشها، آداب و رسومی که از آن پیروی می کنیم همگی در نتیجة ارتباط با دیگران است.
بنابراین نحوة ارتباط انسان با همة اطرافیانش، از مسائل مهم زندگی او بوده است. از چگونگی زندگی و تعامل انسان اوّلیه با طبیعت اطلاعاتی وجود دارد. اما از نحوة ارتباط انسان با هم نوعانش آگاهی بیشتری وجود دارد و در آثار ارزشمند دینی از جمله نهج البلاغه وآثار ادبی به ویژه آثار سعدی، مطالب ارزشمندی ذکر شده است که نگارنده بر آن است که به یاری خداوند متعال و راهنمایی استادان بزرگوار چگونگی ارتباط انسان با گروه ها و اقشار مختلف جامعه را از پیکرة آثار ذکر شده، استخراج نماید و با مدّون نمودن آراء و نظریات این دو بزرگوار، گامی در جهت اعتلای فرهنگ این مرز و بوم بردارد.
1-3- بیان مسأله
انسان به حکم فطرت خود مایل است که آزاد باشد و هیچ قید و بندی که لازمة زندگی جمعی است نپذیرد اما به حکم تجربه دریافته است که بدون زندگی جمعی قادر نیست به زندگی خود ادامه بدهد امّا با مشارکت، همکاری و ارتباط با دیگران بهتر می تواند از مواهب خلقت بهره بگیرد. از این رو به ارتباط با دیگران روی آورده است. امام علی (ع) به عنوان هادی و نجات دهندة همة انسانها به دنبال این است که همة انسانها بدون گوشه گیری، انزوا طلبیدن و در جریان روند اجتماعی جامعه و در ارتباط با یکدیگر راههای سعادت و کمال را طی می کنند. لذا دستور العمل های خود را پیرامون این مهم در کتاب ارزشمند نهج البلاغه بیان کرده است.
سعدی شیرازی نیز به عنوان یک حکیم ، به تمام ابعاد وجودی انسان و نیازهای او آگاه است، بنابراین با مطالعة دقیق آثار او می توان سرنخ های زیادی پیرامون مسائل اجتماعی به ویژه نحوة ارتباط او با گروه های مختلف به ما بدهد که امروزه مدرّسان منابع انسانی و علوم اجتماعی با آن آشنا هستند ونویسنده به دنبال آن است که توصیه های این دو بزرگوار در مورد روابط اجتماعی و نحوة ارتباط با اقشار مختلف جامعه را از پیکرة آثار ارزشمند آنها استخراج نماید و به جامعة بشری عرضه نماید. این تحقیق به روش کتابخانه ای و بر مبنای سندکاوی صورت می پذیرد و نگارنده امید دارد تا تلاش های ناچیز وی بتواند آنگونه که شایسته و بایسته است حقّ مطلب را ادا نماید.
- هدف های تحقیق
الف-هدف اصلی تحقیق:بررسی روابط اجتماعی در آثار سعدی و تطبیق آن با نهج البلاغه
ب-هدف های فرعی تحقیق
1-بررسی و نمایاندن روابط اجتماعی و بیان ارزشهای دینی و ادبی آن.
2-دیدگاه امام علی (ع) در مورد ارتباط با گروه های مختلف مردم.
3- دیدگاه سعدی شیرازی در مورد نحوة ارتباط با گروه های مختلف مردم.
4-تفاوت ها و شباهت های دیدگاه های آنان در زمینه های مختلف.
1-5- ضرورت انجام تحقیق
گذشته را چراغ آینده دانسته اند، ملّتی که تاریخ پربار و پرشکوهی را پشت سر گذاشته، با آموختن فرهنگ ها و آداب و رسوم ها و نحوة ارتباط با گروه های مختلف جامعه، می تواند گردن فرازانه در میان ملّت های دیگر سرراست کند و داعیة رهبری و بزرگی برملّتهای بی تاریخ را داشته باشد.به دلیل آنکه بزرگان ما آثار ارزشمند زیادی را در ابعاد مختلف زندگی اجتماعی نوشته اند لذا در حال حاضر استخراج این مطالب و مدوّن ساختن آنها می تواند مایة افتخار جامعة ما در برابر کشورهای دیگر باشد.
با این توصیف ضرورت پژوهش و مطالعه دربارة اوضاع اجتماعی و شناخت نحوة ارتباط با گروه ها و اقشار مختلف جامعه، آشکار است. مطالعة نهج البلاغه و هم چنین آثار سعدی، ما را تا حدّ زیادی با نحوة ارتباط با دیگران آشنا می سازد.
1- 6-استفاده کنندگان از نتایج تحقیق:
1-استادان، پژوهشگران و دانشجویان زبان و ادبیّات فارسی
2-دانشگاهها و مراکز پژوهشی
3-دانشجویان رشتة علوم اجتماعی و علاقه مندان به مباحث جامعه شناختی
1-7-سؤالها و فرضیه های تحقیق
1-روابط اجتماعی چیست؟
2- ضرورت شناخت روابط اجتماعی در گذشته چیست؟
3-از دیدگاه امام علی (ع) ارتباط با گروه های مختلف جامعه چگونه باید باشد؟
4-از دیدگاه سعدی شیرازی، ارتباط با گروه های مختلف چگونه باید باشد؟
5-امام علی (ع) بسیار به نحوة ارتباط با دیگران اهمیّت داده اند.
6-امام علی (ع) معتقد اند با هر کسی متناسب با مقام و جایگاه او باید ارتباط برقرار کرد.
7-سعدی شیرازی معتقد است در ارتباط با دیگران باید آداب و اصول خاصّی را رعایت کرد.
1- 8-تعریف مفاهیم مطرح شده در سؤالها یا فرضیه های تحقیق
1-اجتماع: واژه ی اجتماع به طور تحت الّفظی توصیفی است از گردهمایی دو یا چند نفر و از این نظر با واژة گروه مترادف است. غالباً تعاریفی که جامعه شناسان از جامعه به دست داده اند با یکدیگر شباهت دارد و نکات مشترکی در آنها دیده می شود. بسیاری از متفکّرین، جامعة انسانی را با بدن انسان مقایسه کرده اند که این شیوة تفکّر را باید در یونان قدیم جست و جو کرد، جهت ارائة تعریفی جامع از جامعه، باید چنین اذعان داشت که یک جامعه، جمعیتی سازمان یافته از اشخاص است که با هم در سرزمینی مشترک سکونت دارند، با همکاری در گروه ها نیازهای اجتماعی، ابتدایی و اصلی شان را تأمین می کنند و با مشارکت در فرهنگ مشترک به عنوان یک واحد اجتماعی متمایز شناخته می شوند.
2-ارتباط فرد و اجتماع: این موضوع که انسانها در ارتباط با دیگران از آنها تأثیر می پذیرند و می توانند در دیگران تأثیرگذار باشند؛ مورد تصدیق تمامی روان شناسان و جامعه شناسان می باشد. در این دنیا، در امتداد زندگی با هر گونه صورت و کلام و کردار مواجه می شویم که هر یک از آن پدیده ها می تواند در ما تأثیری ایجاد کند. چگونگی ارتباط و تعامل با افراد جامعه می تواند در میزان این تأثیرپذیری نقش مؤثّری داشته باشد.
3-ارتباط: عبارت است از فنّ انتقال افکار، اطلاعات و رفتارهای انسانی از یک شخص به شخص دیگر. به طور کلّی هر فرد برای ارتباط با دیگران و انتقال پیام های خود به ایشان از وسایل مختلف استفاده می کند.
1-9-واژه های کلیدی طرح تحقیق
ارتباط اجتماعی ، بوستان وگلستان ، نهج البلاغه ، امام علی علیه السلام ، سعدی شیرازی وادبیّات تطبیقی
1-10- پیشینۀ نظری و تجربی
الف) مبانی و چهارچوب نظری انجام پژوهش: از آنجا که موضوع ارتباط مسئلة مورد بحث بسیاری از جوامع بوده است،پیشینه ای با قدمت بسیلر برایش در نظر گرفته می شود. از جمله آثار بسیاری با موضوعات و عناوین اجتماعی پدید آمده اند به طوری که این گونه آثار را در حوزة ادبیات تعلیمی جای می دهند. در نهج البلاغه نیز مسائل ارزشمند زیادی پیرامون روابط اجتماعی در لابه لای خطبه ها،نامه ها و حکمت ها ذکر شده است.پیرامون روابط اجتماعی در آثار سعدی نیز مطالب زیادی ذکر شده و تحقیقات ارزشمندی نیز انجام شده است در خصوص نهج البلاغه نیز پژوهش های مختلف زیادی صورت گرفته است.اما در مورد بررسی روابط اجتماعی در آثار سعدی و تطبیق آن با نهج البلاغه پژوهش مستقلی یافت نشد،بلکه همانگونه که گفته شد در مورد هر کدام از آنهاکتابها،مقالات و پایان نامه هایی تألیف شده است که در این پژوهش به تناسب موضوع از برخی از آنها می توان استفاده کرد.
ب- چکیدة تحقیقات انجام شده در ایران
بر اساس بررسی های به عمل آمده تاکنون پژوهشی در موضوع بررسی روابط اجتماعی در آثار سعدی و تطبیق آن با نهج البلاغه انجام نگرفته است.البته مقالات ،پایان نامه ها و کتابهای زیادی در ابعاد مختلف روان شناسی ،جامعه شناسی ،انسان شناسی و….از دل کتاب ارزشمند نهج البلاغه و آثار سعدی استخراج شده است.از جمله روان شناسی زن در نهج البلاغه،امام علی و روابط مردمی در نهج البلاغه،شناخت مفاهیم سازگار با توسعه در ادب فارسی و……
1-11-روش اجرای تحقیق
الف) نوع تحقیق بر اساس طرح تحقیق و اهداف تحقیق:
این تحقیق از گونة پژوهش های کتابخانه ای می باشد . نگارنده پس از بررسی، طبقه بندی و مقایسة منابع، نکات لازم را در قالب فیش یادداشت نموده و نتایج فراهم آمده، پس از تجزیه و تحلیل جامع ثبت خواهد شد.
ب) شیوةجمع آوری داده ها: درمرحلة نخست پس از مشورت با استادان گرانقدر و با توجه به علاقه ای که به بررسی روابط اجتماعی داشتم،موضوع«بررسی روابط اجتماعی در آثار سعدی و تطبیق آن با نهج البلاغه»برای پایان نامه انتخاب شد. سپس کتب اجتماعی متفاوت جهت آشنایی با روابط اجتماعی مطالعه شد و در مرحلة بعدی مطالب مرتبط درکتبی که در این زمینه مورد مطالعه قرار گرفته بودند استخراج شده و بعد از تجزیه و تحلیل جامع ثبت شده اند.
– ابزارهای تحقیق:
1)کتاب و کتابخانه
2)مقالات و پژوهش های مرتبط با موضوع
3) برگة یادداشت(فیش)،لوازم التّحریر
4) شبکه های مجازی (اینترنت) و نرم افزارهای مرتبط
