، به بیان مسئله تحقیق و همچنین اهمیت و ضرورت تحقیق پرداخته می شود. همچنین اهداف تحقیق ، سؤالات (فرضیات) اصلی و فرعی، مدل مفهومی تحقیق، قلمرو تحقیق شامل قلمرو موضوعی و زمانی و مکانی و در نهایت واژه های کلیدی تحقیق ارائه شده است.

1-2 بیان مسأله

ارزیابی عملکرد سازمان­ها و شرکت­ها از موضوعاتی است که مدیران و محققین توجه زیادی به آن داشته­اند و تاکنون در این زمینه، مقالات زیادی منتشر شده است. وجود و یا عدم وجود نظام ارزیابی عملکرد کارآمد ، با حیات و مرگ سازمان رابطه­ای مستقیم دارد. تعاونی­ها سازمان­هایی هستند که باید مستقلاً و به دور از حمایت و نظارت دولت تشکیل شده و به کار خود ادامه می­دهدو یا اینکه لازم است زیر چتر حمایتی دولت قرار گیرند. اما این حمایتها دائمی نبوده صرفاً تا زمانی که دولت­ها بر تصمیم خود اصرار داشته باشند تا به اهداف سیاسی و اقتصادی نایل شوند پابرجا بوده است. بر پایه فلسفه تعاون ایجاد و گسترش تعاونی­ها صرفاً بایستی توسط مردم صورت گیرد یعنی اعضاء به حیات خود تداوم بخشند.هر شرکت تعاونی متعهد به ارائه خدمات به اعضاء مربوط می­باشند در این راستا شناسایی شاخص­های مؤثر بر عملکردها و اندازه­گیری کارایی هر یک از شرکت­ها و شناخت نقاط قوت و ضعف آنها در اهمیت بالایی برخوردار است.

تحلیل پوششی داده ها (DEA) روشی برای مقایسه و ارزیابی کارایی نسبی واحدهای تصمیم گیرنده ایست که هر یک دارای چندین ورودی و خروجی مشابه هستند، مانند مدارس، دانشگاه ها، بانک ها و غیره (Kleine,2001).در این تحقیق با استفاده از ابزار تحلیل پوششی داده­ها به ارزیابی عملکرد و تعیین کارایی و رتبه­بندی چندین شرکت موجود در تعاونی خواهیم پرداخت.

چالش اصلی این تحقیق تعیین نقاط قوت و ضعف شرکت­های مورد نظر با استفاده از پارامترهای موجود در ترازنامه و تعیین منابعی که موجودی ناکارامدی شرکت­های ناکارا می­گردد و همچنین اتخاذ تصمیمات و ارائه راهکارها برای قرار گرفتن شرکت­های ناکارا در مرز کارایی و یا افزایش رتبه آنها در رتبه­بندی تحقیق حاضر می­باشد.

در این راستا مسئله اصلی تحقیق عبارتست از:وضعیت عملکردی شرکت­های تعاونی شهرستان رشت از حیث کارامدی چگونه است؟

اساس کار ارزیابی عملکرد شرکت های تعاونی شهرستان رشت با استفاده از تکنیک تحلیل پوششی داده ها (DEA) است، تحلیل پوششی داده ها یک تکنیک غیرپارامتری برای اندازه گیری کارایی نسبی یک مجموعه از واحدهای تصمیم گیری متجانس است. عبارت نسبی به این دلیل است که کارایی، نتیجه مقایسه واحدهای تصمیم گیرنده با یکدیگر است. از انواع مدل هایی که برای تحلیل مفهوم کارایی و به منظور ارزیابی کارایی نسبی واحدهای تصمیم گیرنده در تحلیل پوششی داده ها مورد استفاده قرار می گیرند. می توان به مدل های CCR (چارنز، کوپر و رودز (1978))، BCC (بنکر، چارنز و کوپر (1984))، مدل جمعی، مدل اندرسن پیترسن (1993) و مدل SBM (تون (1999)) اشاره نمود که در تحقیق حاضر پس از جمع آوری شاخص ها و تعریف واحدهای تصمیم گیری، مدل مناسب انتخاب شده است.

1-3 ضرورت و اهمیت تحقیق

ارزیابی عملکرد به عنوان یکی از ضروری ترین زیر مجموعه های وظیفه کنترل ـ یکی از چهار عنصر دانش سازمان و مدیریت ـ در سازمانها است که به اندازه گیری و سنجش وضع موجود می پردازد تا بتوان از آن به عنوان مبنایی جهت تصمیم گیری در مورد ادامه، تعدیل و یا جلوگیری از کاری که در حال انجام است استفاده نمود. سیستم ارزیابی کارایی سازمان ها، یک مکانیزم مهم کنترل در راستای خط مشی ها و سیاست های کلی سازمان بوده و اطلاعات مهم و حیاتی را در خصوص میزان تناسب و سازگاری کارایی واحدها با برنامه ها، در اختیار مدیران قرار می دهند، البته وقوع این امر در گرو آن است که:

نظام ارزیابی کارایی از جامعیت کافی برخوردار باشد تا نتایج آن قابل استفاده بوده و تمام جوانب فعالیت ها را مدنظر قرار دهد (اداره تحقیقات و برنامه ریزی، 1384).

1-4 اهداف تحقیق

هدف اساسی این تحقیق ارزیابی عملکرد شرکت های تعاونی شهرستان رشت با استفاده از مدل DEA است. در این راستا اهداف فرعی تحقیق نیز که مدنظر است عبارتند از:

• شناخت شاخص های مؤثر بر عملکرد شرکت های تعاونی شهرستان رشت و تعیین میزان کارایی و ناکارایی آنها و نیز نقاط قوت و ضعف آنها وهمچنین رتبه بندی شرکت های تعاونی شهرستان رشت
• شناسائی شرکت های تعاونی الگو به عنوان تعاونی های کارا ـ شناخت میزان اثرگذاری شاخص های مؤثر بر کارائی و برنامه ریزی به منظور استفاده بهینه از تمام پتانسیل های موجود در زمینه ارائه خدمت. ارائه تصمیمات یا راهکارهایی برای شرکت های ناکارا.

1-5 سؤالات تحقیق

سئوال اصلی

وضعیت عملکردی شرکت های تعاونی شهرستان رشت از حیث کارآمدی چگونه است؟

سئوال فرعی

شاخص های مؤثر بر عملکرد شرکت های تعاونی شهرستان رشت کدامند؟

کدام شرکت های تعاونی کارآمد و کدام شرکت ها ناکارآمد هستند و نقاط قوت شرکت های تعاونی کارآمد و نقاط ضعف شرکت های ناکارآمد کدامند؟

چگونه می توان با ارائه یک مدل ریاضی عملکرد شرکت های تعاونی شهرستان رشت را ارزیابی کرد؟

1-6 فرضیه ها

با توجه به ماهیت تحقیق مبنی بر ارزیابی عملکرد شرکت های تعاونی شهرستان رشت با استفاده از تکنیک DEA، فرضیه ای برای آن تعریف نمی شود.

1-7 مدل مفهومی

هر مدل مفهومی به عنوان نقطه آغاز و مبنایی جهت انجام مطالعات و تحقیقات است، بنحوی که متغیرهای موردنظر و روابط میان آنها را مشخص می نماید (Edwards etal, 2000). بدین معنی که می توان بیان نمود که به صورت ایده آل، مدل مفهومی همان نقشه ذهنی است (Masstricht school of management, 2001).

ابزار تحلیلی یک استراتژی جهت شروع و انجام تحقیق است که انتظار می رود در حین اجرای پروژه، متغیرها، روابط و تعاملات بین آنها را مورد بررسی و آزمون قرار دهد و حسب ضرورت تعدیلاتی در آنها انجام نماید و عواملی نیز از آنها کاسته و یا به آنها بیفزاید (Sautter & Leisen, 1999). همان طور که در بیان فلسفه استفاده از مدل مفهومی تحقیق هم بیان شده، شروع کار تحقیق با استفاده از این الگو مفهومی خواهد بود. اما در حین کار مطمئناً از مدل های (الگوهای مفهومی) دیگر نیز بهره گرفته خواهد شد. مدل مورد استفاده در نمودار شماره یک آمده است. (میرزایی، 1375)

به منظور آزمون قابلیت اجرایی بودن یک مدل، در حالت کلی می توان از سه متد استفاده کرد که عبارتند از:

• اجرای مدل در دنیای واقعی (Koontz etal, 1980) (الوانی، 1380).
• استفاده از روش دلفی یا نظرسنجی از خبرگان (Mulford & Klonglan, 1982).
• استفاده از فنون ریاضی و شبیه سازی (Barjis etal, 2000).